HIRİSTİYANLIK
(19. Bölüm: 14 Konu)
[one-third-first]
SİTE DİZİNİNDEKİ 219. KONU
MUSEVİLİK VE HIRİSTİYANLIK HAKKINDA BİLGİLER
Yahudiler’in (Museviler’in ve/veya İsrailoğulları’nın) kutsal kitabı Tanah’tır. Yahudilerce Tanah (Tanakh), Hıristiyanlarca Eski Ahit/Antlaşma denilen kitap 39 bölümden oluşur ve neredeyse tamamı İbranice (çok azı Aramice) olarak yazılmıştır. Tanah’ın ilk 5 bölümünün Musa tarafından yazıldığına inanılır ve bu 5 bölüme Yahudiler Torah (Tora), Müslümanlar ise Tevrat demektedir. Tanah’ın MÖ 800-300 arasında sözlü geleneklerin parça parça yazıya dökülmesi ve daha sonra bunların -ekleme çıkarma yapılarak- bir kitapta birleştirilmesi ile oluşturulduğu görüşü ağır basar. Tora’nın bulunan en eski nüshası MÖ 3. yy.a aittir. Yahudiler Hıristiyanlık’a ve Müslümanlık’a (ve de kitaplarına) inanmazlar, Hıristiyanlar Tanah’a inanırlar ve Müslümanlar ise Tanah’ın sadece Tevrat ve Zebur adlı kısımlarına inanırlar.[1] Davud/David (MÖ ∼1000) İsrail Krallığı’nın 2. kralıdır:[2] Kur’an’da Davud peygambere Allah tarafından verildiği söylenen Zebur[3], Tanah’ın Mezmurlar bölümünde Davud’a ve çeşitli kimselere ait olan 150 adet ilahiden/şiirden oluşur. Eski Ahit’te İsa ve Meryem’den bahsedilmez.[1] Musa Yahudiler’in en önemli peygamberidir.[4]
Hıristiyanlar’ın (veya İsa’ya inananların) kutsal kitabı Kitab-ı Mukaddes (Bible/Bibel) olup Eski ve Yeni Ahit’in birleşimidir. Hıristiyanlar’a göre Tanrı Yahudiler’le Eski Ahit’te yaptığı antlaşmadan sonra Yeni Ahit’t(l)e Hıristiyanlar’la yeni bir antlaşma yapmıştır. Kur’an’da ise İsa’ya İncil’in verildiğinden bahsedilmiştir. Müjde anlamına gelen Yunanca euaggelion kelimesi Arapça’ya İncil olarak geçmiştir. Yeni Ahit’e İncil denilmesi yanlış olur çünkü Yeni Ahit’in içinde -Matta, Luka İncili gibi- çeşitli İncil kitapları bulunur. Yeni Ahit’ten orijinal hiçbir parça günümüze ulaşamamış olup MS 3. ve 4. yy.lara ait olan birbirinden farklı yüzlerce parşömen mevcuttur, tam nüshası/yazması ise MS 4. yy.ın sonuna aittir ve bunların hepsi Grekçe yazılmıştır. İsa’nın Aramice konuştuğu bilinmektedir. Günümüzdeki Yeni Ahit’in bölümleri MS 350-400 yılları arasında birbirinden farklı olan yüzlerce metin arasından ayıklanıp seçilmiştir: Son şekli ise MS 1546’da resmen ilan edilmiştir. İsa öldükten sonra MS 60-150 yılları arasında İsa hayattayken onu görüp onun konuşmalarını-hayatını ve onu görmeyip duyduklarını yazıya geçiren havari, din adamı, yazar gibi kimselerin yazdıkları metinler fazlaca sayıya ulaşmıştı: MS 350’lerde bunlar toplandı ve ayıklanarak Yeni Ahit bugünkü halini aldı. Ayıklananlar arasında örneğin Apostol Barbanas’ın yazdığı İncilde İsa değil Judas çarmıha gerilmiştir.[5] Yine Yahuda İskariyot’a ait olup MÖ ∼300’e tarihlenen Yahuda İncili’nde ve Da Vinci Şifresi adlı kitapta İsa çarmıha gerildikten sonra ölmedi, çoluk çocuğa karıştı ifadeleri geçmektedir: İlgili kitapta İsa ile Meryem’in evli olduğu ve bir de Sarah adında kızları olduğu belirtilmiş ve İsa’nın yalandan peygamberleştirilip Bizans Kralı 1. Konstantin ve heyeti tarafından pagan külliyatının Hıristiyan gelenekleriyle karıştırılıp İsa’nın Tanrılaştırılıp yeni bir din oluşturulduğu ve bu sayede diğer toplumların Hristiyan çatısı altında toplandığı / toplandırıldığı ifade edilmiştir.[6]
Yeni Ahit’teki İsa figürünün, İsa’dan önce yazılan Ramayana Destanı’nda Tanrının bedenlenmiş hali olan Rama’ya benzerdiği görülür: Şimdi buna bakalım. Batılıların Hindu inançlara “Hinduizm” dediği, Hinduların ise “Ezeli Yol / Sanata Dharma” dedikleri inançları MÖ 2.000’e kadar uzanır. MÖ 1.500’lerde Hindistan’a gelen Ariler buradaki yerli halk Dravidyenler’le karışır/kaynaşır ve Hinduizm oluşur. Hindistan’da geçen, Rama’nın serüvenleri anlamına gelen Ramayana destanı vahiy/ilham sonucunda değil düşünülerek yazılmış olup; tanrı Vişnu’nun bedenlenmesi olan Rama’nın haksız yere sürgün edilmesi ve eşinin kötü kral Ravana tarafından kaçırılması ve kurtarılması, olağanüstü olaylar, efsaneler, insanın ahlakı/görevleri, Brahminler’in ayrıcalıkları gibi konular işlenir. Destanın ne zaman oluşmaya başladığı ve kim(ler) tarafından yazıldığı belli değildir: MÖ 4. yy ile MS 2. yy arasında yazıya derlendiği düşünülür. Vişnu amaçlarını / planlarını gerçekleştirmek için Rama’da bedenlenir ve Rama da ebedi kurtuluş için rol-model olur. Avatara, tanrı(lar)ın ve/veya metafizik varlıkların amaçlarını gerçekleştirmek için yeryüzüne inip insan/canlı formunda biçimlenmesi veya bedensel formlanmasıdır. Destanın sonrasında -bazen “tek tanrı” olarak ta görülen- Yüce Tanrı Vişnu, Ayodhya kralı Dasaratha’nın oğlu olarak Rama’da bedenlenip -yani Rama olarak doğup- ruhani/iyi varlıklara ve insanlara zarar veren kötü kral / şeytani varlık olan Ravana’yı yok eder.[7] İncil’de tanrının görüntüsü, öz görünümü ve oğlu olan İsa’nın[8] kötülükle savaşması ve mesih olarak gelip kötülüğü yeneceği durumu görüşüme göre Rama ve hikayesinin bir türevidir.
∼1.8 milyar inananıyla Müslümanlar ikinci sırada bulunurken ∼2.2 milyar inananıyla dünyada birinci sırada bulunan[9] Hıristiyan nüfusunun yaklaşık % 50’sini Katolik, % 30’unu Protestan, % 17’sini Ortodoks ve % 3’ünü de diğer gruplar oluşturmaktadır. Katolik kilisesi merkeziyetçi, dogmatik ve gelenekçidir. Ortodoksluk ise tek tip geleneğe karşı ılımlıdır. Protestanlık ise Katoliklik’e bir başkaldırı olup onu reddeder.[10] Katolik kilisesinin ruhani ve cismani liderliği olan Papalık makamı Katolikler’e göre Yeni Ahit’ten gelip ilahi, Ortodokslar’a göre ilahi olmayıp şerefli ve Protestanlar’a göre ise uydurma bir makamdır.[11]
Yeni Ahit’te “elçi” ve “peygamber” kelimeleri geçmektedir. Elçi: Türkçe’de el/il sözcüğü devlet, ülke, halk anlamına gelir; elçi kelimesi buradan türemiştir, elçi kelimesi haberci ve peygamber manasına da gelir. Elçinin Arapça karşılığı resuldür.[12] Peygamber; Farsça bir sözcüktür ve haber getiren anlamına gelir. Allah’tan vahiy alandır. Yüksek vasıflı kişidir. Eski Türkçe’deki karşılığı yalvaçtır. Ayrıca Kur’an’da peygamber anlatımı şu şekildedir: Haber veren/getiren olarak nebi, gönderilmiş kişi olarak resul ve mürsel olarak ayrılır: Nebi ve resul seçilmiş elçi anlamına gelmektedir. Kur’an’da ve hadislerde resul ve nebi aynı anlamda kullanılmıştır ve hepsi vahiy almıştır.[13]
___________________
[1] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 329).
[2] Ömer Faruk Harman, “Süleyman”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c38/c380040.pdf> Erişim: 6 Temmuz 2018, Cilt: 38, s. 56, 58. Ömer Faruk Harman, “Davud”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1994, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c09/c090011.pdf> Erişim: 6 Temmuz 2018, Cilt: 9, s. 21.
[3] Salime Leyla Gürkan, “Zebur”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2013, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c44/c440115.pdf> Erişim: 5 Temmuz 2018, Cilt: 44, s. 172.
[4] Ömer Faruk Harman, “Musa”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2006, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c31/c310144.pdf> Erişim: 6 Temmuz 2018, Cilt: 31, s. 207.
[5] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 335).
[6] Faruk Aslan, “Keşmir’de Hz. İsa (AS) Efsanesi“, Karakutu Yayınları, Aralık 2006, Academia.edu, <https://www.academia.edu/1058939/Keşmirde_Hz._İsa_AS_Efsanesi> Erişim: 5 Temmuz 2018, (s.y.), linkte “bir tek”, “İsa’nın topraklarına”, “anlama geldiğini” ile başlayan sayfalar.
[7] Cemil Kutlutürk, “Hindu Dinî Geleneğinde Rama Avatarasının Örnekliği“, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 55, Sayı: 1, 2014, <http://ilahiyatdergi.ankara.edu.tr/files/2013/06/2-Rama-Avatarası.pdf> Erişim: Nisan 2018, s. 17-23. Ayrıca Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 203).
[8] Bu sayfada bk. 221. konu.
[9] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 319). (2015 yılının verileridir).
[10] Mehmet Aydın, “Hıristiyanlık”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1998, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c17/c170180.pdf> Erişim: 5 Temmuz 2018, Cilt: 17, s. 354.
[11] Ahmet Hikmet Eroğlu, Mehmet Aydın, “Papalık”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2007, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c34/c340101.pdf> Erişim: 5 Temmuz 2018, Cilt: 34, s. 160, 161.
[12] Mehmet İpşirli, “Elçi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1995, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c11/c110002.pdf> Erişim: Nisan 2018, Cilt: 11, s. 3.
[13] Yusuf Şevki Yavuz, “Peygamber”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2007, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c34/c340172.pdf> Erişim: Nisan 2018, Cilt: 34, s. 257-261.
___________________
[14] Richard Neave, Reuters, BBC, “The Real Face Of Jesus”, Mike Fillon, Popular Mechanics, 23 Ocak 2015, <https://www.popularmechanics.com/science/health/a234/1282186/> veya “Jesus Christ! Is that what he really looked like?”, Jon Austin, Express, 14 Aralık 2015, <https://www.express.co.uk/news/science/626779/JESUS-CHRIST-Is-that-what-he-really-looked-like> Erişimler: Şubat 2017.
[15] Donato Giancola, “1st Century Semitic Man”, Donato Arts, 2004, <http://www.donatoart.com/semitic.html> Erişim: Şubat 2017.
[16] David Gibson, Jody Gottlieb, Michael McKinley, (Yap.), “The Mystery of Jesus”, [TV Belgeseli], Sunucu: Liam Neeson, CNN Presents, 22 Şubat 2004, <https://archive.org/details/CNN_20091225_200000_CNN_Presents/start/120/end/180> bilgi için bk. “CNN Presents Examines ‘The Mystery of Jesus’”, Lauren Hammann, 5 Şubat 2004, <http://edition.cnn.com/services/presents.opk/jesus/cnnopk_immediaterelease_01.html> Erişimler: 6 Temmuz 2018.
SİTE DİZİNİNDEKİ 220. KONU
HZ. İSA’NIN ÜYESİ OLDUĞU GİZLİ TARİKAT NEDİR? VE İSA’DAN HEMEN ÖNCEKİ MESİHLER
İsa’dan önceki dönemde Essenliler tarikatı, Terapotlar (Şifacılar) adındaki Mısır tarikatının Filistin koludur. Essenliler, Tevrat’ı yazan Levililerin görüşlerini benimsiyorlardı.[17] (Tevrat’a göre Levililer: Mısır ve Orta Doğu’da yaşamış İsrailoğulları’nın 12 kavminden biridir.[18]) Essenliler, Mısır inançlarındaki bilgileri biliyorlardı. Essen ve Terapotlar, eğitimden geçecek kişiye vaftize benzer bir uygulama yapıp alnına haç çizerlerdi.
Essenlilere benzer bir diğer örgüt de, Nazarenler idi. Essenliler ve Nazarenler aynı gruptan türeyen benzer örgütlerdir. Nazaren örgütüne veya Nazarenlilere Nasrani, Nasuralar, Nasıralılar, Nasara, Nazara veya Nazarit de denmektedir. (El-ayakta çıkan ‘nasır’, uğursuzluk getiren ‘nazar’, Hitler taraftarları ‘nazi’ler…?) İsa ve yanındakiler -Yahudiliğin içinde olup Yahudiliğe aykırı olan- bu örgüte üyeydiler. “Nazarenli İsa” deyimi ile İncil’de geçen “Nasıralı İsa” kavramı Nazaret veya Nasıra adlı kasabayla ilişkili olduğu kadar bahsi geçen örgütle de bağlantılıdır. Terapotlar, Essenliler ve Nazarenler gizli birer örgüt olup Eski-Yeni Ahit ve Hıristiyanlığın doğuşu arasında bir köprü vazifesi gördüler. İlk Hristiyanlara, Hristiyan denmeden önce Nazarenliler denirdi. İncil ve Hristiyanlık bu gizli örgütlerden (daha çok Nazarenlilerden) türemiştir. Nazaren veya Nasrani kelimesi İbranice “Nozrim”den, o da Ahitin Koruyucuları anlamına gelen “Nozrei ha-Brith”ten türemiştir.
Mısır’daki “İsis Rahipleri” siyah elbiseler giyerlerdi, Nazarenliler de aynısını yapmıştır; sonrasında Hristiyan din adamları da bunu günümüze kadar taşımıştır. Nazaren (Nasrani) tarikatı, günahlardan arınmak için ritüel banyosu yapardı, bu olgu Hristiyanlık’a vaftiz olarak aktarılmıştır.
Bu örgütler Büyücü ve Şifacı olarak biliniyorlardı. Essen kelimesi Suriye lisanındaki şifacı kelimesinden türemiştir.[17] (Ölüdeniz Yazmaları’nın bulunmasıyla Hristiyanlığın Essenilerle benzerliği daha çok artmıştır.[19][20]) Halüsojen etkisi olan çeşitli bitki ve mantarlarla değişik bilinç seviyelerine ulaşmaya çalışıyorlardı: Bunlar ve çeşitli bitkilerle şifa dağıtıyorlardı. İsa’nın İncil’de insanları iyileştirmesi yani Şifa dağıtması ve/veya ölüleri diriltmesi, körleri-hastaları iyileştirmesi tarzındaki anlatımlar bu büyücülük ve şifacılıkla veya bu gizli örgütlerle alakalıdır. Nitekim İsa’dan önce ve onun zamanında bile hastaları iyileştirebilen insanlar mevcuttu.[17]
İncil ve Kur’an’daki Benzerliği-Analizi
İncil: Matta[21][22] (Özet:[23] 2:1,11,19-21 Yusuf; Meryem ve daha küçük bir çocuk olan İsa’yı da alıp,) 2:23 …Nasıra denen kente yerleşti. Bu, peygamberler aracılığıyla bildirilen, “O’na Nasıralı denecektir” sözü yerine gelsin diye oldu.[24]
Luka (Özet: 20:20, 22:54 ve 23:4,5 Başkahinler ve halk, tutuklu İsa için vali Pilatus’a) 23:5 … “Yahudiye’nin her tarafında öğretisini yayarak halkı kışkırtıyor; Celile’den başlayıp ta buraya kadar geldi” dediler.
Elçilerin İşleri (Özet: 23:18 ve 24:1,22 İleri gelenler tutuklu Pavlus için vali Feliks karşısında şunları söyledi) 24:5 “Biz şunu anladık ki, bu adam dünyanın her yanında bütün Yahudiler arasında kargaşalık çıkaran bir fesatçı ve Nasrani tarikatının elebaşılarından biridir.” 9 Oradaki Yahudiler de anlatılanların doğru olduğunu söyleyerek bu suçlamalara katıldılar. 10 Valinin bir işareti üzerine Pavlus şöyle karşılık verdi… 14 “Sana şunu itiraf edeyim ki, kendilerinin tarikat dedikleri Yol’un bir izleyicisi olarak atalarımızın Tanrısı’na kulluk ediyorum. Kutsal Yasa’da ve peygamberlerin kitaplarında yazılı her şeye inanıyorum.”
Kur’an: Nahl 69 Sonra meyvelerin tümünden ye, böylece Rabbinin sana kolaylaştırdığı yollarda yürü-uçuver. Onların karınlarından türlü renklerde şerbetler çıkar, onda insanlar için bir şifa vardır. Şüphesiz düşünen bir topluluk için gerçekten bunda bir ayet vardır.[25]
Hristiyanlık’ın oluşumundaki kilit nokta ise, Roma baskısı altındaki İsrail insanlarının bir ayaklanma çıkarmasıdır. Bu ayaklanmanın ele başlarından birisi de Nasıralı İsa’dır. Kudüs’te geçen bu olaya, Roma’yı din ile etkileyebilme veya savuşturma diye de adlandırabiliriz. İsa arkadaşlarıyla (yani 12 havarisi) ile, sık sık ormana çekilip bu ayaklanmayı-örgütlenmeyi hazırlamaya çalıştığı söz konusudur. Zira MÖ 3’te Yahudi bir lider olan Athronges “beklenen” mesih olduğu iddiasında bulunup Romalılara karşı bir isyan başlatır, yakalanarak cezalandırılır. MS 6’da Zealotların lideri olan Celileli Judas; Romalıların vergi toplamasından şikayetçi olanları arkasına alıp -isyanın lideri olarak- bir isyan başlatır ve mesih olduğu iddiasında bulunur, sonra yakalanarak öldürülür. İsa MS 30’da İncil’e göre mesihlik iddiasında bulunmuştur, sonra Romalılar tarafından öldürülmüştür. MS 46’da Theudas, mesihlik iddiasında bulunup Romalılara karşı çıkan isyanın liderliğini yapar, yakalanarak öldürülür. MS 55’de Mısırlı Peygamber Romalılara isyan başlatıp mesihlik iddiasında bulunur, isyan bastırılır, yine MS 55’de Menahem ben Judah mesih olduğu iddiasıyla 2. Agrippa’ya karşı isyan başlatır ve öldürülür. MS 70’de Vespassian, Dositheos, Simon Magus ve MS 114’te Lukuas-Andreas ve MS 131’de Simoen mesih olduklarını iddia ettiler.[26]
Bizans Kralı 1. Konstantin’in MS 325 – İznik Konsili’nde, Bizans topraklarını genişletme amacıyla bu dini (veya oluşumu) kullanıp, dini yayma mücadelesini bilmekteyiz. Bu sayede Hristiyanlık dini yayılmıştır. Bu konsile davetle yüzlerce din adamı katılmış ve yüzlerce farklı incil metninden seçimler yapılarak İsa’nın Tanrı olduğu kabul edilmiştir: Oysa ki bu karara iki bin civarı kişiden sadece 318 kişi Kral’ın zoru ve makam hırsıyla imza atmıştır.[27]
Görüşüme göre Hıristiyanlık Yahudilik’e ve Romalılar’a, İslam da Yahudilik’e ve Hıristiyanlık’a tepki olarak doğmuştur. İncil’de Yahudiler düşük akıllı ve yetersiz bulunur, Kur’an’da ise Yahudiler ve Hristiyanlar (yani Ehli Kitap) bilgisiz ve eksik olarak bulunur. Bu üç kafa’dar’ kutsal kitaplarında, kendinden öncesini durmadan olumsuz olarak eleştirmektedir. Kısaca bu 3 din birbirine karşı çıkıp en büyük benim diyor.
___________________
[17] Turgut Gürsan, “Dünya’nın Gizli Tarihi: Antik Çağlardan Günümüze” Pegasus Yayınları: 138, İstanbul, Özel Baskı, 1. Baskı 2008, s. 70-74, 121.
[18] Serpil Akbıyık, “Babil Esareti’nin Yahudiler Üzerindeki Sosyal, Kültürel ve Dini Etkileri“, Selçuk Ü. Dinler Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2010, <http://acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/144/Serpil_Akbıyık_Tez.pdf.pdf?sequence=1&isAllowed=y> Erişim: Nisan 2018, s. 3, 5, 8, 80, 81.
[19] Bekir Zakir Çoban, “Bir Yahudi Olarak Hz. İsa”, Dokuz Eylül Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, İzmir 2007, <https://www.academia.edu/5072906/Jesus_as_a_Jew> Erişim: Nisan 2018, s. 56.
[20] Ömer Faruk Harman, “Yahudilik”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2013, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c43/c430115.pdf> Erişim: Nisan 2018, Cilt: 43, s. 201.
[21] Tevrat, İncil ve Kur’an maddelerinin tamamı yazar tarafından eklenmiştir.
[22] “İncil (Müjde): İncil’İn Çağdaş Türkçe Çevirisi”, Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Zirve Yayıncılık ve Dağıtım, Yeni Yaşam Yayınları, Acar Basım, Yeni Çeviri: 1987-1994-2001, İstanbul, 6. Basım: Temmuz 2008. (İncil maddeleri buradan alınmıştır.) (Bu İncil kitabında yazanların aynısına dipnot 30’daki -aynı- bağlantılardan ulaşabilirsiniz.)
[23] Tevrat ve İncil maddelerinde “( )” işaretleri arasındakiler; -uzunca yazılmaması ve/veya anlam kaybı olmaması için- değişiklik yapılmadan ve belirtilen madde(ler)den alınarak kısa ve özet şeklinde yazar tarafından yazılmış olup: Bunlar “Özet”tir ve “Kısaltma”dır tarzında işaretlendirilmiştir: Herhangi bir işaretlendirme yoksa doğrudan / aynen alınmıştır.
[24] Tevrat, İncil ve Kur’an maddelerinde -diğer dini inançlarla bağlantı/benzerlik kurulabilecek yerlerin ve/veya- önemli/anlamlı görülen söz ve/veya söz gruplarının altı çizilmiştir.
[25] “Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Anlamı: Meal ve Sözlük”, Meali Hazırlayan: Ali Bulaç, Bakış Yayınları, İstanbul 1985. (Kur’an maddeleri buradan alınmıştır.) (Bu meal Milli Eğitim Bakanlığı’nın 18.11.1985 tarih ve 2199 sayılı Tebliğler Dergisi’nde tavsiye edilmiştir.) (Bu meali seçmemin nedeni diğerleri gibi “anlam tercümesi” olmayıp “kelimesi kelimesine” tercüme ettiği içindir: Diyanet İşleri Başkanlığı meali de dahil diğer çoğu mealde Kur’an’da olmayan sonradan eklenen ve sonradan eklenildiğini belirtmeyen açıklama şeklindeki kelime, kelime grupları ve sözler vardır: Sonradan eklendiğini parantez içinde belirttiği için bu meali analizde daha uygun gördüm.)
[26] Cengiz Batuk, “Apokaliptik Tarihçe Denemesi”, Hitit Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 14, Şubat 2008, <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/85815> Erişim: Nisan 2018, s. 37-39.
[27] Alparslan Yalduz, “Konsillerin Hıristiyanlık Tarihindeki Yeri ve İznik Konsili”, Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı:2, 2003, <http://ucmaz.home.uludag.edu.tr/PDF/ilh/2003-12(2)/10.pdf> Erişim: Nisan 2018, s. 261, 266-271, 290, 291. Yanı sıra bu sayfada bk. 219. ve 223. konular.
[/one-third-first][one-third]
SİTE DİZİNİNDEKİ 221. KONU
HRİSTİYANLIK’IN ESKİ İNANÇLARLA BENZERLİĞİ
İsa’dan önceki efsanelerde “Tanrının Oğlu” kavramı vardı. Örneğin MÖ 1500’lerde Hinduizm’de Vişnu Tanrısı’nın görünümü ve oğlu olarak dünyaya Krişna gelmiştir. MÖ 1000’lerde Antik Yunan’da Zeus’un oğlu Dionysus, MÖ 600’lerde İrani Zerdüşt dininde Ahura-Mazda Tanrısı’nın oğlu Zerdüşt peygamber diğerleri gibi insan olarak dünyaya gelir.
Mısır’ın Horus Tanrısı’na denildiği gibi İsa’ya da “Dünyanın Işığı” denildi. Horus’un 12 takipçisi, İsa’nın 12 havarisine dönüştürüldü. Bakire anneler olarak görülen Sümer’in Ninkuşag’ı, Babil’in Semiramis’i ve Mısır’ın İsis Tanrıçaları, Bakire Meryem’e uyarlandı. Hinduizm’in Rama adındaki insan halk kahramanının ve Fenikelilerin Güneş Tanrısı Bel’in başındaki ışık saçan hale, İsa’ya nakledildi.
Yine İsa’dan önce Avrupa dinlerinden Druid Tanrısı Hu’nun sembolü, Mısırlıların Crux Ansata’sı, Babil Su Tanrılarının sembolü, Mısır Firavunu Akhenaton’un tasarladığı sembol; hepsi birer “Haç” idi. Hinduizm’in Krişna’sı, İsa’da olduğu gibi insanlığın kurtuluşu için Haç’a gerilerek çivilenmiştir.[28]
Sonuç olarak Hristiyanlık eski Çok Tanrılı pagan inançlarına son vermemiş, bizzat kendisi de pagan dini olarak günümüze ulaşmıştır!..
Tevrat, İncil ve Kur’an’daki Benzerliği-Analizi
İncil: Pavlus’tan Korintliler’e İkinci Mektup 4:4 Tanrı’nın görünümü olan Mesih’in yüceliğiyle ilgili Müjde’nin ışığı imansızların üzerine doğmasın diye, bu çağın ilahı* onların zihinlerini kör etmiştir. (“Bu çağın ilahı”: Şeytan)[29]
İbraniler’e Mektup 1:3 Oğul, Tanrı yüceliğinin parıltısı, O’nun varlığının öz görünümüdür. …
Tevrat: Yaratılış 17:17 İbrahim yüzüstü yere kapandı ve güldü. İçinden, “Yüz yaşında bir adam çocuk sahibi olabilir mi?” dedi, “Doksan yaşındaki Sara doğurabilir mi?” 17:19 Tanrı, “… karın Sara sana bir oğul doğuracak …” dedi … 21:2 Sara hamile kaldı; İbrahim’in yaşlılık döneminde, tam Tanrı’nın belirttiği zamanda ona bir erkek çocuk doğurdu.[30]
İncil: Luka (Özet: 1:5,8 Zekeriya tapınakta bir kahindi ve eşi) 1:7 Elizabet kısır olduğu için çocukları olmuyordu. İkisinin de yaşı ilerlemişti. 9 Rab’bin Tapınağı’nda… 11 Rab’bin bir meleği buhur sunağının sağında durup Zekeriya’ya göründü. 13 Melek (19 Cebrail), “Duan kabul edildi. Karın Elizabet sana bir oğul doğuracak, adını Yahya koyacaksın.”
Elçilerin İşleri 14:8 Listra’da, ayakları tutmayan bir adam vardı. … 9-10 … Pavlus…, “Kalk, ayaklarının üzerinde dur!” dedi. Adam yerinden fırlayıp yürümeye başladı. 11 Pavlus’un ne yaptığını gören halk Likaonya dilinde, “Tanrılar insan kılığına girip yanımıza inmiş!” diye haykırdı. 12 Barnaba’ya Zeus*, Pavlus’a da konuşmada öncülük ettiği için Hermes* adını taktılar. (“Zeus”: Grekler’in inanışına göre en büyük ilah. | “Hermes”: Grekler’in inanışına göre, Zeus’un özel yardımcısı ve sözcüsü olan ilah.)
Kur’an: Tevbe 30 Yahudiler: ‘Üzeyir Allah’ın oğludur’ dediler; hristiyanlar da: ‘Mesih Allah’ın oğludur’ dediler. Bu, onların ağızlarıyla söylemeleridir; onlar, bundan önceki inkâr edenlerin sözlerini taklid ediyorlar. Allah onları kahretsin; nasıl da çevriliyorlar?
___________________
[28] Gürsan, age., s. 66-70.
[29] İncil maddelerinde bazı sözler “*” ile işaretlenmiş ve sonunda da “( )” işaretleri içerisinde -sonradan ek olarak, neyin ne anlama geldiğini göstermek için- belirli terim / söz tanımlamaları veya açıklamalar yapılmıştır: Bunlar yazar tarafından değil kullanılan İncil kaynağındaki açıklamalar olup buradan alınmıştır.
[30] “Kutsal Kitap: Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur, İncil)”, Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Yeni Yaşam Yayınları, Yeni Çeviri, İstanbul 2001-2009, <https://incil.info/kitaplistesi> veya <https://www.kitabimukaddes.com/kutsal-kitap-hakkinda-bilgilendirme-ve-tam-metni/> Erişim(ler): 2011-2018. (Tevrat maddeleri buradan alınmıştır.)
SİTE DİZİNİNDEKİ 222. KONU
HRİSTİYANLIK’TAKİ ÜÇLEMENİN 4 BÜYÜK KÖKENİ
Hristiyanlık’ta “Tanrı-İsa-Meryem” veya “Baba-Oğul-Kutsal Ruh” gibi üçlemeler vardır. Tarihte bundan önce çeşitli üçlemeler mevcuttur.
• Sümerlerde Anu-Enlil-Ea üçlemesi (Anu, Baş Tanrı; Enlil, Anu’nun çocuğu Hava Tanrısı; Ea, diğer ismi Enki olan Bilgelik Tanrısı) (MÖ 5000-1000 ± arası)[31]
• Babillerde Sin-Şamas-İştar (Sin, Ay Tanrısı; Şamas, Güneş Tanrısı; İştar, Yıldız Tanrısı. Baş Tanrı Marduk’un simgeleri olarak ta görünürler.) (MÖ 3000-0 ± arası)[32]
• Mısırda Osiris-İsis-Horus (Osiris, Baş Tanrı; İsis, Eşi; Horus, Oğulları.) (MÖ 3000 MS 1000 ± arası)[33]
• Hindistan’da Brahma-Vişnu-Şiva (Yaratıcı, Hükmedici, Yok Edici olarak Tanrının üç farklı görünümü.) (MÖ 5000-Günümüz ± arası)[34]
İncil’deki Benzerliği-Analizi
İncil: Matta (Kısaltma: 28:16-18 İsa, öğrencilerine şunları söyledi) 28:19 “…gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin; onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un adıyla vaftiz edin.”
Pavlus’tan Selanikliler’e Birinci Mektup 5:23 Esenlik kaynağı olan Tanrı’nın kendisi sizi tümüyle kutsal kılsın. Ruhunuz, canınız ve bedeniniz Rabbimiz İsa Mesih’in gelişinde eksiksiz ve kusursuz olmak üzere korunsun.
Yuhanna’nın Birinci Mektubu 5:7-8 Şöyle ki, (6 Mesih’e) tanıklık edenler üçtür: Ruh, su ve kan.
Matta 3:17 Göklerden gelen bir ses (16 İsa* -için-), “Sevgili Oğlum budur, O’ndan hoşnudum” dedi. (“İsa”: “Rab kurtarır” demektir | “Tanrı”: Grekçe’de “Gök” demektir.) Elçilerin İşleri 13:32-33 (16 Pavlus,) “Biz de size Müjde’yi duyuruyoruz: Tanrı İsa’yı diriltmekle, atalarımıza verdiği sözü, onların çocukları olan bizler için yerine getirmiştir. İkinci Mezmur’da da yazıldığı gibi: ‘Sen benim Oğlum’sun, Bugün ben sana Baba oldum.’ “
Yuhanna 6:46 (43 İsa,) “… Baba’yı sadece Tanrı’dan gelen görmüştür.” Luka (Özet: 22:54,66,70 İsa tutuklu olarak kurulun önündeyken O’na sorarlar) 22:70 … “Sen Tanrı’nın Oğlu musun?” (67 İsa,) … “Ben O’yum” dedi.
___________________
[31] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 177).
[32] Aynı yazımda bk. (Dizin 181).
[33] Bu sayfada bk. 223. konu.
[34] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 237f).
[one-half-first]
[/one-half-first][one-half]
[/one-half][clearfix]
SİTE DİZİNİNDEKİ 223. KONU
İSA, MERYEM VE TANRI ÜÇLEMESİNİN KÖKENİ
İsa, MÖ 6-4 ve MS 30 yılları arasında Kudüs (İsrail)’de yaşamıştır.[35] Aslında Yeni Ahit’te (İncil’de) anlatıldığı gibi bir İsa’nın yaşadığına dair Yeni Ahit’ten başka hiçbir kanıt ve kaynak yoktur.[36] İncil’de İsa ile ilgili bilgilerin eski Mısır Tanrısı Horus ile benzerlik gösterdiği görülmektedir. Horus’un annesi Tanrıça İsis’dir, Tanrı da Osiris’tir. Bir yerde oturur vaziyette İsis’in bebek Horus’u elinde tutarak onu emzirdiğini gösteren heykeller mevcuttur. İsis-Horus İsa’dan yüzyıllar önce vardı. İsis bakire olarak, Horus’u doğurmuştur; tıpkı Meryem gibi. Hristiyanlık’tan önceki zamanlarda, kutsal bakire olarak dişilerin ilişkiye girmeden doğum yapmaları sadece birer efsanedir.[37] “Bakire Annelik” kavramına dair tüm Mezopotamya, Hindistan ve Orta Doğu’da yüzlerce yazılı metin vardır. Ayrıca Buda, Sokrates, Platon da halk arasındaki söylencelere göre bakire bir anneden doğanlar arasındadır.[38] Bakireden doğum olgusunda kimi zaman Tanrılar bu ritüele sokulur, kimi zaman da insanlar.
Burada İsis-Horus ikilisinin Meryem-İsa durumuna uyarlanmasını görmekteyiz.
• Jes-us, Hor-us’tan türetilmiştir. Jesus, İsa demektir.
• Osi-ris ve İs-is’ten de “Ch-ris” türetilmiştir. Christian, Hristiyan demektir.[37]
• İsa İncil’de Tanrı, Tanrı’nın Oğlu ve Mesih; Kur’an’da ise Allah’tan bir ruh ve kelime, Mesih, peygamber ve bir kul/beşer olarak geçer. Tevrat’ta geçmez: Yahudiler İsa’ya inanmazlar.[39]
İncil’deki Benzerliği-Analizi
İncil: Pavlus’tan Galatyalılar’a Mektup 4:21 Kutsal Yasa altında yaşamak isteyen sizler, söyleyin bana, Yasa’nın ne dediğini bilmiyor musunuz? 22 İbrahim’in biri köle, biri de özgür kadından iki oğlu olduğu yazılıdır. 23 Köle kadından olan olağan yoldan, özgür kadından olansa vaat sonucu doğdu. 24 Burada bir benzetme vardır. Bu kadınlar iki antlaşmayı simgelemektedir. Biri Sina Dağı’ndandır, köle olacak çocuklar doğurur. Bu Hacer’dir. 25 Hacer, Arabistan’daki Sina Dağı’nı simgeler. Şimdiki Yeruşalim’in karşılığıdır. Çünkü çocuklarıyla birlikte kölelik etmektedir. 26 Oysa göksel Yeruşalim özgürdür, annemiz odur. 27 Nitekim şöyle yazılmıştır: “Sevin, çocuk doğurmayan ey kısır kadın! Doğum ağrısı nedir bilmeyen sen, Yükselt sesini, haykır! Çünkü terk edilmiş kadının, Kocası olandan daha çok çocuğu var.” 28 Kardeşler, İshak gibi sizler de vaat çocuklarısınız. 29 Olağan yoldan doğan, Kutsal Ruh’a göre doğana o zaman nasıl zulmettiyse, şimdi de öyle oluyor. 30 Ama Kutsal Yazı ne diyor? “Köle kadınla oğlunu kov. Çünkü köle kadının oğlu Özgür kadının oğluyla birlikte Asla mirasa ortak olmayacaktır.” 31 İşte böyle, kardeşler, bizler köle kadının değil, özgür kadının çocuklarıyız.
Matta 1:18 İsa Mesih’in doğumu şöyle oldu: Annesi Meryem, Yusuf’la nişanlıydı. Ama birlikte olmalarından önce Meryem’in Kutsal Ruh’tan gebe olduğu anlaşıldı. 20 …Rab’bin bir meleği rüyada ona (19 Yusuf’a) görünerek şöyle dedi: “…onun (20 Meryem’in) rahminde oluşan, Kutsal Ruh’tandır.”
___________________
[35] Jaroslav Jan Pelikan, E.P. Sanders, “Jesus”, Encyclopædia Britannica, 1998, <https://www.britannica.com/biography/Jesus> Erişim: 6 Temmuz 2018.
[36] Aytunç Altındal, “Yoksul Tanrı: Tyanalı Apollonius“, Alfa Yayınları, 1. Basım, İstanbul, Mayıs 2005, <https://docs.google.com/file/d/0B-U7q90GU9PjWkxaZFFWczMtcVk/edit> Erişim: 6 Temmuz 2018, s. 45, 57, 107.
[37] Bill Maher (Yap., Sun.), “Religulous” (Belgesel Filmi), Yönetmen: Larry Charles, Thousand Words & Lionsgate, Ekim 2008, <https://vimeo.com/31312740> Erişim: Nisan 2018. Şamil Erkan, “Kutsal Gün ’25 Aralık’ ve Bakirelerden Doğan Tanrılar”, Universum Corpus Nostrum, 21 Mayıs 2013, <http://universumcorpusnostrum.blogspot.com/2013/05/kutsal-gun-25-aralk-ve-bakirelerden.html> Erişim: Haziran 2014. Chaos, “Zeitgeist”, Turan Dursun Sitesi, 2 Haziran 2008, <http://turandursun.com/forumlar/showthread.php?t=6542> Erişim: Haziran 2014.
[38] Altındal, age., s. 51.
[39] Ömer Faruk Harman, “İsa”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2000, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c22/c220272.pdf> Erişim: Nisan 2018, Cilt: 22, s. 465, 468.
SİTE DİZİNİNDEKİ 224. KONU
TYNALI APOLLONİUS
Tynalı Apollonius: İsa ile aynı tarihte yaşamış MÖ 4’te Anadolu Kemerhisar/Tyana’da doğmuş (ö. MS ∼96) ve Anadolu’da yaşamış (Araplar’ın Balinius dediği) Apollonius’un o dönemde yazılmış kayıtlı hayat hikayesi neredeyse İsa’nın hayat hikayesiyle birebir aynıdır. Örneğin: O Apollo tanrısının oğluydu (veya halk ona Tanrı Proteus’un oğlu deyip onu Tanrı gibi sayıyordu, o insan suretindeki bir tanrıydı), halk ona peygamber diyordu, kurtarıcıydı, ünlü bir şifacıydı (aynı zamanda ruhsal terapistti, şunu da belirtmek gerekir ki genç yaşında Pisagorcu gizli ve ökült bir örgüte inisye edilmişti), mucizeleri vardı, sihir ve büyü yapabiliyordu, astronomi ve tıpla ilgileniyordu, karanlık-aydınlık iyilik-kötülük öğretisi vardı, yargılanıp ölüme mahkum edildiği sırada birden ortadan kayboldu ve sonra birçok kişiye göründü (İsa öldükten sonra birçok kişiye o da görünmüştü), İsa gibi büyücülükle suçlandı (onun yaptıkları daha çok tıbbi şifacılıktı), ölüleri diriltti (ama o buna mucize değil de bir doğa olayı dedi, İsa ise Tanrının gücüyle diriltmişti), koca bir kenti salgın hastalıktan kurtardı, cinleri kovuyordu (ruhsal bunalımlı hastaları zapt etmiş olan cinleri “doğasal” yöntemlerle çıkarıyordu, İsa ise tanrının gücüyle kovduğunu söylemişti), İsa’da da olduğu gibi en yakın dostlarından birinin ihanetine uğradı, zindanda bulunduğu sırada bizzat kendisi “ölüp tekrar dirileceğini” söylemiş ve yazmıştır (İsa da ölüp dirileceğini çokca söylemiştir), o pagan tapınaklarını gezdi eleştirdi ve faizcilerle tartıştı (İsa da Yahudi tapınaklarını gezip eleştirmiş ve faizcilerle tartışmıştı). “Yeni Din Yeni Devlet” amacını güden Bizans’ın 1. Konstantin’i ve heyeti Apollonius’un hayatını alıp İsa’ya uydurdu ve Apollonius’un eserleri ve ismi Konstantin ve ardılları -ve de Katolik Kilisesi- tarafından yasaklandı: MS ∼300-1500 tarihleri arasında -tarih sahnesinden silinmiş bir tarzda- yasaklıydı. Günümüzde ona “Hıristiyanlığın Kurucusu” denilmektedir. Apollonius ∼100 yıllık hayatında Atina, Antakya, Babil, Mısır, Hindistan, Efes, Roma’ya gidip buralarda din adamları ve filozoflarla konuşmasına rağmen hiçbir eserinde ve bilinen 81 mektubunda İsa’dan hiç bahsetmemiştir. Apollonius “Hokus Pokus” tarzı büyü/sihir değil tıbbi, astronomik, matematik, simya/kimya, hermetik, ezoterik, alşimist vs. tarzda bir şifa-büyü-sihir’le uğraşıyordu ve bunları Mısır, Hindistan ve Yunanistan gezilerinde öğrenmişti. “Sevgi tüm evrendeki tek ölümsüzlüktür” ana görüşü altında gittiği her yerde sevgiyi anlatan ve yayan Apollonius’un yansıması Yeni Ahit’te İsa’nın “Sevgi” ile özdeşleştirilmesi olarak ifadeleştirilmiştir. Sonuç olarak Apollonius ile İsa’nın hangisinin hangisi olduğunu anlamak neredeyse imkansızdır. Kendilerinin aklından geçirmedikleri halde Kilise birini tanrı yapmış diğerini ise unutturmuştur.[40]
___________________
[40] Altındal, age., s. 31, 43-45, 75, 77, 92, 94, 97, 98, 101, 103, 105, 107, 110, 118, 119-132, 138, 140. (Aslında bu paragraf bu kitabın -altı çizilesi olarak- verdiğim sayfalardaki 1-2 sayfalık özetidir.)
SİTE DİZİNİNDEKİ 225. KONU
İNCİL’DE İSA’NIN MUCİZELERİ
Markos 2:14; 3:14-19; Matta 10:1-4 İsa -on iki öğrencisine- on iki elçiye her türlü hastalığı iyileştirme, cinleri kovabilme gücü verdi.
Matta 4:24 Türlü hastalıklara yakalanmış bütün hastaları, acı çekenleri, cinlileri, saralıları, felçlileri O’na (23 İsa’ya) getirdiler; hepsini iyileştirdi.
Luka 4:38 İsa havradan ayrılarak Simun’un evine gitti. Simun’un kaynanası hastaydı, ateşler içindeydi. Onun için İsa’dan yardım istediler. 39 İsa kadının başucunda durup ateşi azarladı, kadının ateşi düştü. Kadın hemen ayağa kalkıp onlara hizmet etmeye başladı.[/one-third][one-third]
Markos 7:33 İsa adamı kalabalıktan ayırıp bir yana çekti. Parmaklarını adamın kulaklarına soktu, tükürüp onun diline dokundu. 34 Sonra göğe bakarak içini çekti ve adama, “Effata”, yani “Açıl!” dedi. 35 Adamın kulakları hemen açıldı, dili çözüldü ve düzgün bir şekilde konuşmaya başladı.
Markos 8:23 İsa körün elinden tutarak onu köyün dışına çıkardı. Gözlerine tükürüp ellerini üzerine koydu ve, “Bir şey görüyor musun?” diye sordu. 25 Adam gözlerini açtı, baktı; iyileşmiş ve her şeyi açık seçik görmeye başlamıştı.
Yuhanna 9:6 (3 İsa,) yere tükürdü, tükürükle çamur yaptı ve çamuru adamın gözlerine sürdü. 7 Adam gidip yıkandı, gözleri açılmış olarak döndü.
Matta 17:15 “Ya Rab” dedi, “Oğlumun haline acı! Sarası var, çok acı çekiyor. 18 İsa cini azarlayınca, cin çocuktan çıktı, çocuk o anda iyileşti.
Luka 9:38 “Yalvarırım, oğlumu bir gör, o tek çocuğumdur. 39 Bir ruh onu yakalıyor, o da birdenbire çığlık atıyor. Ruh (42 cin) onu, ağzından köpükler gelene dek şiddetle sarsıyor. Bedenini yara bere içinde bırakarak güçbela ayrılıyor.”
Markos 9:20 Çocuğu kendisine getirdiler. Ruh, İsa’yı görür görmez çocuğu şiddetle sarstı; çocuk yere düştü, ağzından köpükler saçarak yuvarlanmaya başladı. 21 “Küçüklüğünden beri böyle” dedi babası. 25 İsa, kötü ruhu azarlayarak, “Çocuğun içinden çık ve ona bir daha girme” dedi. 26 Ruh çocuğu sarsarak çıktı.
9:38 Yuhanna O’na (39 İsa’ya), “Öğretmenim” dedi, “Senin adınla cin kovan birini gördük, ama bizi izleyenlerden olmadığı için ona engel olmaya çalıştık.”
Matta 17:20-21 İsa, “Size doğrusunu söyleyeyim, bir hardal tanesi kadar imanınız olsa şu dağa, ‘Buradan şuraya göç’ derseniz, göçer; (19 öğrenciler / elçiler+) sizin için imkansız bir şey olmayacaktır.” Yuhanna 20:21 İsa yine onlara, “Size esenlik olsun!” dedi. “Baba beni gönderdiği gibi, ben de sizi gönderiyorum.” 22 Bunu söyledikten sonra onların üzerine üfleyerek, “Kutsal Ruh’u alın!” dedi. Markos 16:15 İsa onlara şöyle buyurdu: 17-18 “İman edenler öldürücü bir zehir içseler bile, zarar görmeyecekler. Ellerini hastaların üzerine koyacaklar ve hastalar iyileşecek.” (+ Mar.1:16-20 Mat.10:2-4 İsa ve daha sonra elçiler olacak kişiler ıssız dağlarda, nehir kıyılarında buluşup, toplanıp sohbetler ediyorlardı.) (Mar.2:14; 3:14-19; Mat.10:1-4 Bu 12 kişi olan öğrenciler / elçiler / havariler şunlardı: Petrus ve kardeşi Andreas, Yakup ve kardeşi Yuhanna elçi olan ilk 4 kişiydi, Filipus, Bartalmay, vergi toplayan görevli Matta, Tomas, Alfay oğlu ve vergi toplayan görevli Yakup diğer adı Levi, Taday, Yurtsever Simun ve İsa’ya ihanet eden Yahuda İskariot. İsa sonra onlara/elçilere her türlü hastalığı iyileştirme, cinleri kovabilme gücü verdi.)
(Ek) Kur’an: Al-i İmran 49 “İsrailoğullarına elçi kılacak”. (O -İsa-, İsrailoğullarına şöyle diyecek:) ‘Ben size çamurdan kuş biçiminde bir şey oluşturur, içine üfürürüm, o da hemencecik Allah’ın izniyle kuş oluverir. Ve Allah’ın izniyle doğuştan kör olanı, alaca hastalığına tutulanı iyileştirir ve ölüyü diriltirim.’
Araf 108 (Bir de) Elini sıyırdı, o da anında bakanlara bembeyaz (görünüverdi). (Görüşüme göre Burada Musa alaca hastalığına yakalanmış olabilir. Bu hastalık el-kol vs.deki derinin beyazlaşmasıdır.)
SİTE DİZİNİNDEKİ 226. KONU
MESİH, DECCAL VE MEHDİ BAĞLAMINDA İNCİL’DEKİ ARMAGEDDON SAVAŞI İLE BHAGAVAD-GİTA’DAKİ DÜNYA SAVAŞI’NIN BENZERLİĞİ
İncil’deki Armageddon Savaşı ve İsa. Bütün Hristiyan inanışlarında Şeytan, İsa’ya ve Tanrı’ya karşı son bir savaş[41] (Armageddon Savaşı[42]) açacaktır. Neticede Armageddon Ovası’nda İsa ve yanında yer alan iyiler kazanır ve dünya tüm şeytanlıklardan ve kötülerden arınır ve tıpkı Cennet gibi günahsız bir yere dönüşür. Hristiyan Peygamberi İsa’nın, insanların Cennet’e giden kurtuluş sürecinde kesinleştirici bir rolü olacağı Hristiyanlarca kabul görür.[41] (↓). İsa gibi ama İsa’dan 33 yıl önce Yahudi bir lider olan Athronges ve İsa’dan 24 yıl önce Zealotlar’ın lideri Celileli Judas mesih oldukları iddiasında bulunmuşlardır.[43]
Mesih, Deccal ve Mehdi. Deccal, Mesih’in tersidir. Deccal ve Mesih’le kurgulanan dünyanın sonu senaryosu aslında önceki dinlerdeki iyilik-kötülük dualitesinden gelir. İyilik yeryüzüne inip Mesih’te bedenleşir, kötülük ise Deccal ve Yecüc-Mecüc halkında somutlaşır. Kur’an’da Deccal ifadesi geçmemektedir.[44] “Mesîh”: Mesih ise İsa için kullanılmış fakat tekrar yeryüzüne döneceği anlamında kullanılmamıştır.[45] Mesih, İslami gelenekte Mehdi’dir.[44] “Mehdî”: Kur’an’da Mehdi kelimesi geçmemektedir.[46] Kötü, düzen bozan, savaşçıl ve şeytani olan Deccal; dünyanın sonuna doğru gelir idareyi eline alır ve inananlara işkence eder: Sonrasında iyi, düzencil, barışçıl ve tanrısal olan Mesih gelir ve kötülük iyiliğe mağlup olur düşüncesi pek çok dinde vardır. Bu kült inanç Eski Babilliler’de vardı: Eski İran’da Ahura Mazda / İyi tanrı – Angra Mainyu / Kötü tanrı veya güç mücadelesi olarak vardı. Bu, MÖ 4-5. yy.da Tevrat’a oradan da İncil’e geçmiştir. Tanah’ta Deccal vurgusu Hezekiel’de yoğun olarak geçer. “Armageddon Savaşı” Eski ve Yeni Ahit’te çokça geçer. İncil, Mesih-Deccal dualitesini Tanah’tan almış ve varyete etmiştir.[44]
Bhagavad-Gita Kitabındaki Dünya Savaşı ve Arjuna. Bhagavad-Gita MÖ 500-200 yıllarında yazıldığı düşünülen, Hindu kültüründeki kutsal bir kitaptır. Tanrı Vişnu’nun görüntüsü Krişna tarafından, Arjuna’ya vahiy olarak indirilmiştir veya öğretilmiştir. İnanışa göre, MÖ 3000’li yıllarda dünyada iyiler ve kötüler arasında bir savaş meydana gelir. İyiler tarafındaki Arjuna, Krişna’dan yardım ister. Aslında Arjuna savaşmak istemez ve bütün bu krallıklar-zenginlikler geçici deyip, silahını bırakıp, Krişna’nın tavsiyelerini dinlemeye koyulur, Krişna da Arjuna’ya edebi hakikatleri, Tanrısal sırları ve hayatın anlamını anlatır. Mahatma Gandhi ve birtakım Hindular bu olayı şöyle yorumlar: Bu savaş aslında semboliktir. Savaş arabasındaki arabacı “Bilinç”tir, atlar kamçılanan “İstek”lerdir, savaş “Yaşam”dır, tekerlek “Zaman”dır, araba “Beden” ve arabanın sahibi de “Ben”dir.[47] Çıkarıma göre Bhagavad-Gita Savaşı ile Armageddon Savaşı birbirine benzer. Antropolojik olarak İncil’in, Gita’dan esinlenmesi de söz konusu olabilir: İkisinde de iyilerle kötüler savaşır.
İncil’deki Benzerliği-Analizi
İncil: Vahiy (Özet: 1:1,2,19 Yuhanna vahiy alıyor ve gelecekte olacak olayları anlatıyor) 16:14 Bunlar doğaüstü belirtiler gerçekleştiren cinlerin ruhlarıdır. Her Şeye Gücü Yeten Tanrı’nın büyük gününde olacak savaş için bütün dünyanın krallarını toplamaya gidiyorlar. 16 Üç kötü ruh, kralları İbranice Armagedon denilen yere topladılar. 20:7 Bin yıl tamamlanınca Şeytan atıldığı zindandan serbest bırakılacak. 8 Yeryüzünün dört bucağındaki ulusları –Gog’la Magog’u*- saptırmak, savaş için bir araya toplamak üzere zindandan çıkacak. Toplananların sayısı deniz kumu kadar çoktur. (“Gog’la Magog”: Yecüc’le Mecüc diye de bilinir.) 9 Yeryüzünün dört bir yanından gelerek kutsalların ordugahını ve sevilen kenti kuşattılar. Ama gökten ateş yağdı, onları yakıp yok etti. 10 Onları saptıran İblis ise canavarla sahte peygamberin de içinde bulunduğu ateş ve kükürt gölüne atıldı. Gece gündüz, sonsuzlara dek işkence çekeceklerdir.
___________________
[41] Bu sitede bk. -tamamı için- Vahiy Bölümü (Dizin 342).
[42] Mustafa Bıyık, “Hıristiyan Teolojisinde Deccal ve Yecüc-Mecüc Kavramları Üzerine Bir Değerlendirme”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 11, Ocak 2007, <http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hititilahiyat/article/viewFile/5000093306/5000086762> Erişim: Nisan 2018, s. 56.
[43] Batuk, age., s. 37, 38.
[44] Bıyık, age., s. 53, 55-57.
[45] Jacques Waardenburg, “Mesih”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2004, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c29/c290196.pdf> Erişim: Nisan 2018, Cilt: 29, s. 309. (DİA’da -konusu alanında uzman- yabancı yazarları görmek güzel.)
[46] Ekrem Sarıkçıoğlu, “Mehdi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2003, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c28/c280213.pdf> Erişim: Nisan 2018, Cilt: 28, s. 371.
[47] Nasuh Günay, “Yoganın Mahiyeti ve Çeşitleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, Şubat 2007, <http://isamveri.org/pdfdrg/D01535/2007_19/2007_19_GUNAYN.pdf> Erişim: Eylül 2014, s. 56, 57.
SİTE DİZİNİNDEKİ 227. KONU
İNCİL’DE “GÖRÜM”
Luka (Kısaltma: 1:21,22 Halk, Zekeriya’nın) 1:22 tapınakta bir görüm gördüğünü anladı.
Elçilerin İşleri 10:10 Acıkınca da yemek istedi. Yemek hazırlanırken Petrus kendinden geçti. 11 Göğün açıldığını ve büyük bir çarşafı andıran bir nesnenin dört köşesinden sarkıtılarak yeryüzüne indirildiğini gördü. 12 Çarşafın içinde, yeryüzünde yaşayan her türden dört ayaklı hayvanlar, sürüngenler ve kuşlar vardı. 13 Bir ses ona, “Kalk Petrus, kes ve ye!” dedi. 12:8 Melek ona, “Kuşağını bağla, çarıklarını giy” dedi. Petrus da söyleneni yaptı. “Abanı giy, beni izle” dedi melek. 9 Petrus onu izleyerek dışarı çıktı. Ama meleğin yaptığının gerçek olduğunu anlamıyor, bir görüm gördüğünü sanıyordu. 10 Birinci ve ikinci nöbetçiyi geçerek kente açılan demir kapıya geldiler. Kapı, önlerinde kendiliğinden açıldı. Dışarı çıkıp bir sokak boyunca yürüdüler, sonra melek ansızın Petrus’un yanından ayrıldı.
22:17 (2 Pavlus,) Kendimden geçerek Rab’bi gördüm.
Pavlus’tan Korintliler’e İkinci Mektup 12:1 Yararlı olmasa da övünmek gereklidir. Şimdi görümlere ve Rab’bin vahiylerine geleyim. 2 On dört yıl önce alınıp üçüncü göğe götürülmüş bir Mesih izleyicisi tanıyorum. 3-4 Evet, bu adamın cennete götürüldüğünü biliyorum; bu, bedensel olarak mı, yoksa bedenden ayrı mı oldu, bilmiyorum, Tanrı bilir. Orada, dille anlatılamaz, insanın söylemesi yasak olan sözler işitti.
SİTE DİZİNİNDEKİ 228. KONU
İNCİL’DE “İNSAN(SI) TANRI”
Luka 1:66 Çünkü Rab* onunla birlikteydi. (“Rab”: Grekçe “Rab’bin eli”)
Matta 18:10-11 (2 İsa,) “Bu küçüklerden (2 küçük çocuklardan) birini bile hor görmekten sakının! Size şunu söyleyeyim, onların göklerdeki melekleri, göklerdeki Babam’ın yüzünü her zaman görürler.
23:21 Tapınak üzerine ant içen de hem tapınak, hem de tapınakta yaşayan Tanrı üzerine ant içmiş olur. 22 Gök üzerine ant içen, Tanrı’nın tahtı ve tahtta oturanın üzerine ant içmiş olur.”
SİTE DİZİNİNDEKİ 229. KONU
İNCİL’DE BÖLGESEL “İSRAİL TANRISI”
Luka 1:68 (67 Zekeriya,) “İsrail’in Tanrısı Rab’be övgüler olsun! Çünkü halkının yardımına gelip onları fidyeyle kurtardı.”
Matta 2:1-2 “Yahudiler’in Kralı olarak doğan çocuk nerede?”
15:24 İsa, “Ben yalnız İsrail halkının kaybolmuş koyunlarına gönderildim” diye yanıtladı. 31 Halk, İsrail’in Tanrısı’nı yüceltti.
Markos 12:29 İsa… “En önemlisi şudur: ‘Dinle, ey İsrail! Tanrımız Rab tek Rab’dir.
13:20 Rab o günleri+ kısaltmamış olsaydı, hiç kimse kurtulamazdı. Ama Rab, seçilmiş olanlar, kendi seçtiği kişiler uğruna o günleri kısaltmıştır.” (+ Yahuda’nın Mektubu 6 “Büyük Yargı Günü” veya Mesih Karşıtı: “Dünyanın son günleri”[48])
Elçilerin İşleri (Kısaltma: 7:30,31,32 Rab/Tanrı, Musa’ya şöyle seslendi) 7:34 “Mısır’da halkıma (23,37,42 İsrailoğulları’na) yapılan baskıyı yakından gördüm, iniltilerini duydum ve onları kurtarmaya geldim.”
Pavlus’tan Galatyalılar’a Mektup 2:15 Doğuştan Yahudi olan bizler öteki uluslardan olan ‘günahlılar’ değiliz.
5:16 Tanrı’nın İsraili’ne esenlik ve merhamet olsun.
İbraniler’e Mektup 8:7 Eğer o ilk antlaşma kusursuz olsaydı, ikincisine gerek duyulmazdı. 8 Oysa halkını kusurlu bulan Tanrı şöyle diyor: “ ‘İsrail halkıyla ve Yahuda halkıyla Yeni bir antlaşma yapacağım günler geliyor’ 9 ‘Atalarını Mısır’dan çıkarmak için ellerinden tuttuğum gün onlarla yaptığım antlaşmaya benzemeyecek. çünkü onlar antlaşmama bağlı kalmadılar, Ben de onlardan yüz çevirdim’ 10 ‘O günlerden sonra İsrail halkıyla yapacağım antlaşma şudur’ diyor Rab, ‘Yasalarımı zihinlerine işleyeceğim, yüreklerine yazacağım. Ben onların Tanrısı olacağım, Onlar da benim halkım olacak.”
___________________
[48] Bu sitede bk. Sözlük bölümü.
SİTE DİZİNİNDEKİ 230. KONU
İNCİL’DE “MESİH”
Matta (Özet: 12:22,24,27 İsa, cinleri kovduğu sırada) 12:23 Bütün kalabalık şaşırıp kaldı. “Bu, Davut’un Oğlu olabilir mi?” diye soruyorlardı.
(Özet: 26:57,59,63 İsa tutuklanıp Yüksek Kurul’un önündeyken başkahin O’na sorar: “Yaşayan Tanrı’nın Oğlu Mesih sen misin?”) 26:64 İsa, “Söylediğin gibidir” karşılığını verdi. “Üstelik size şunu söyleyeyim, bundan sonra İnsanoğlu’nun, Kudretli Olan’ın sağında oturduğunu ve göğün bulutları üzerinde geldiğini göreceksiniz.”
Markos 15:2 (Luka 20:20 Vali) Pilatus O’na, “Sen Yahudiler’in Kralı mısın?” diye sordu. İsa, “Söylediğin gibidir” yanıtını verdi.
Luka 1:69-71 (67 Zekeriya,) “Eski çağlardan beri Kutsal peygamberlerinin ağzından bildirdiği gibi, Kulu Davut’un soyundan Bizim için güçlü bir kurtarıcı çıkardı.”
(Özet: 4:16,17,21 İsa havradayken, Peygamber Yeşaya’nın Kitabı’ndaki şu sözleri okudu) 4:18-19 “Rab’bin Ruhu üzerimdedir. Çünkü O beni yoksullara Müjde’yi iletmek için meshetti. Tutsaklara serbest bırakılacaklarını, körlere gözlerinin açılacağını duyurmak için, ezilenleri özgürlüğe kavuşturmak ve Rab’bin lütuf yılını ilan etmek için beni gönderdi.” 20 Sonra kitabı kapattı, 21 İsa, “Dinlediğiniz bu Yazı bugün yerine gelmiştir” diye konuşmaya başladı.
Yuhanna 7:40 Halk, “Gerçekten beklediğimiz peygamber budur” dediler. 41 Bazıları da, “Bu Mesih’tir” diyorlardı. Başkaları ise, “Olamaz! Mesih Celile’den mi gelecek?” dediler. 42 “Kutsal Yazı’da, ‘Mesih, Davut’un soyundan, Davut’un yaşadığı Beytlehem Kenti’nden gelecek’ denmemiş midir?” 43 Böylece İsa’dan dolayı halk arasında ayrılık doğdu. 44 Bazıları O’nu yakalamak istedilerse de, kimse O’na el sürmedi.
Elçilerin İşleri 3:22 (12 Petrus,) Musa şöyle demişti: “Tanrınız Rab size, kendi kardeşlerinizin arasından benim gibi bir peygamber çıkaracak. O’nun size söyleyeceği her sözü dinleyin. 23 O peygamberi dinlemeyen herkes Tanrı’nın halkından koparılıp yok edilecektir.”
SİTE DİZİNİNDEKİ 231. KONU
İNCİL’DE “ÇİFTE TANRI veya ÇOKTANRI”
Matta 6:24 Hiç kimse iki efendiye kulluk edemez. Siz hem Tanrı’ya, hem de paraya* kulluk edemezsiniz. (“Para”: Grekçe “Mamon”. Aramice’de zenginlik anlamına gelen mamon sözcüğü, para ya da para kazanma hırsı anlamında kullanılır. Dünyanın aldatıcı servetine de Grekçe’de haksızlık mamonu denir. Ayrıca Mamon, Şeytan’ın çocuğu anlamına da gelir. Bu dünyanın egemeni Şeytan olduğu için, para da Şeytan’ı sembolize eder.)
Markos 3:22 Yeruşalim’den gelen din bilginleri ise, “Baalzevul O’nun içine girmiş” ve “Cinleri, cinlerin önderinin gücüyle kovuyor” diyorlardı.
Matta 12:24 Ferisiler bunu duyunca, “Bu adam cinleri, ancak cinlerin önderi Baalzevul’un gücüyle kovuyor” dediler. 27 (25 İsa,) “Eğer ben cinleri Baalzevul’un gücüyle kovuyorsam, sizin adamlarınız kimin gücüyle kovuyor? Bu durumda sizi kendi adamlarınız yargılayacak. 28 Ama ben cinleri Tanrı’nın Ruhu’yla (Luka 11:20 Tanrı’nın eliyle) kovuyorsam, Tanrı’nın Egemenliği üzerinize gelmiş demektir.”
Yuhanna 8:44 (42 İsa,) “Siz babanız İblis’tensiniz ve babanızın arzularını yerine getirmek istiyorsunuz.
14:30 Artık sizinle uzun uzun konuşmayacağım. Çünkü bu dünyanın egemeni* geliyor. Onun benim üzerimde hiçbir yetkisi yoktur.” (“Bu dünyanın egemeni”: Şeytan)
10:31 Yahudi yetkililer 33 “İnsan olduğun halde Tanrı olduğunu ileri sürüyorsun” (32,33 diye İsa’yı taşladılar). 34 İsa: “Yasanızda, ‘Siz ilahlarsınız, dedim’ diye yazılı değil mi? 35 Tanrı, kendilerine sözünü gönderdiği kimseleri ilahlar diye adlandırır. Kutsal Yazı da geçerliliğini yitirmez.”
Elçilerin İşleri (Özet: 26:1,8,15,16,19 İsa öldükten sonra Pavlus’a görünür ve şunu der) 26:17-18 “Seni kendi halkının ve öteki ulusların elinden kurtaracağım. Seni, ulusların gözlerini açmak ve onları karanlıktan ışığa, Şeytan’ın hükümranlığından Tanrı’ya döndürmek için gönderiyorum.”
Pavlus’tan Korintliler’e İkinci Mektup 6:14 Işıkla karanlığın ne paydaşlığı olabilir? 15 Mesih’le Beliyal* uyum içinde olabilir mi? (“Beliyal”: Şeytan’ın adlarından biri.)
Pavlus’tan Timoteos’a Birinci Mektup 4:10 Çünkü umudumuzu bütün insanların, özellikle iman edenlerin Kurtarıcısı olan diri Tanrı’ya bağladık. İbraniler’e Mektup 2:14 Bu çocuklar etten ve kandan oldukları için İsa, ölüm gücüne sahip olanı, yani İblis’i, ölüm aracılığıyla etkisiz kılmak üzere onlarla aynı insan yapısını aldı.
Yuhanna’nın Birinci Mektubu 3:10 Doğru olanı yapmayan ve kardeşini sevmeyen kişi Tanrı’dan değildir. İşte Tanrı’nın çocuklarıyla İblis’in çocukları böyle ayırt edilir.
SİTE DİZİNİNDEKİ 232. KONU
İSA, HALKA MUCİZE NİYE GÖSTER(E)MİYOR!
Matta 13:58 İmansızlıkları yüzünden İsa orada pek fazla mucize* yapmadı. (“Mucize”: Grekçe “İş”)
Luka 11:16 (14 Halk) O’nu (14 İsa’yı) denemek amacıyla gökten bir belirti göstermesini istediler. 11:29 Çevredeki kalabalık büyürken İsa konuşmaya başladı. “Şimdiki kuşak kötü bir kuşaktır. Doğaüstü bir belirti istiyor, ama ona Yunus’un belirtisinden başka bir belirti gösterilmeyecek. 30 Yunus nasıl Ninova halkına bir belirti olduysa, İnsanoğlu da bu kuşak için öyle olacaktır.”
23:8 Hirodes İsa’yı görünce çok sevindi. O’na ilişkin haberleri duyduğu için çoktandır O’nu görmek istiyor, gerçekleştireceği bir belirtiye tanık olmayı umuyordu. 9 O’na birçok soru sordu, ama O hiç karşılık vermedi.
(Ek) Luka (Özet: 24:7,13,15,20-23,33,36,46,47 İsa, 3 gün sonra dirildi ve elçilere/öğrencilerine göründü.) 24:27 Sonra Musa’nın ve bütün peygamberlerin yazılarından başlayarak, Kutsal Yazılar’ın hepsinde kendisiyle ilgili olanları onlara açıkladı.
[/one-third][clearfix]
AKBIYIK Serpil, “Babil Esareti’nin Yahudiler Üzerindeki Sosyal, Kültürel ve Dini Etkileri“, Selçuk Ü. Dinler Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya 2010, <http://acikerisim.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/144/Serpil_Akbıyık_Tez.pdf.pdf?sequence=1&isAllowed=y> Erişim: Nisan 2018.
ALTINDAL Aytunç, “Yoksul Tanrı: Tyanalı Apollonius“, Alfa Yayınları, 1. Basım, İstanbul, Mayıs 2005, <https://docs.google.com/file/d/0B-U7q90GU9PjWkxaZFFWczMtcVk/edit> Erişim: 6 Temmuz 2018.
ASLAN Faruk, “Keşmir’de Hz. İsa (AS) Efsanesi“, Karakutu Yayınları, Aralık 2006, Academia.edu, <https://www.academia.edu/1058939/Keşmirde_Hz._İsa_AS_Efsanesi> Erişim: 5 Temmuz 2018.
AYDIN Mehmet, “Hıristiyanlık”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1998, Cilt: 17, ss. 353-358, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c17/c170180.pdf> Erişim: 5 Temmuz 2018.
BATUK Cengiz, “Apokaliptik Tarihçe Denemesi”, Hitit Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 14, Şubat 2008, ss. 37-60, <http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hititilahiyat/article/viewFile/5000093262/5000086718> Erişim: Nisan 2018.
BIYIK Mustafa, “Hıristiyan Teolojisinde Deccal ve Yecüc-Mecüc Kavramları Üzerine Bir Değerlendirme”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 11, Ocak 2007, ss. 53-79, <http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hititilahiyat/article/viewFile/5000093306/5000086762> Erişim: Nisan 2018.
Chaos (y.y.), “Zeitgeist”, Turan Dursun Sitesi, 2 Haziran 2008, <http://turandursun.com/forumlar/showthread.php?t=6542> Erişim: Haziran 2014.
ÇADIROĞLU Alper, Mutlak Bilim, <https://www.mutlakbilim.net> Erişim: 2018.
ÇOBAN Bekir Zakir, “Bir Yahudi Olarak Hz. İsa”, Dokuz Eylül Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, İzmir 2007, ss. 43-58, <https://www.academia.edu/5072906/Jesus_as_a_Jew> Erişim: Nisan 2018.
ERKAN Şamil, “Kutsal Gün ’25 Aralık’ ve Bakirelerden Doğan Tanrılar”, Universum Corpus Nostrum, 21 Mayıs 2013, <http://universumcorpusnostrum.blogspot.com/2013/05/kutsal-gun-25-aralk-ve-bakirelerden.html> Erişim: Haziran 2014.
EROĞLU Ahmet Hikmet, AYDIN Mehmet, “Papalık”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2007, Cilt: 34, ss. 160-162, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c34/c340101.pdf> Erişim: 5 Temmuz 2018.
GIANCOLA Donato, “1st Century Semitic Man”, Donato Arts, 2004, <http://www.donatoart.com/semitic.html> Erişim: Şubat 2017.
GIBSON David, GOTTLIEB Jody, McKINLEY Michael, (Yap.), “The Mystery of Jesus”, [TV Belgeseli], Sunucu: Liam Neeson, CNN Presents, 22 Şubat 2004, <https://archive.org/details/CNN_20091225_200000_CNN_Presents/start/120/end/180> Erişim: 6 Temmuz 2018.
GÜNAY Nasuh, “Yoganın Mahiyeti ve Çeşitleri”, Süleyman Demirel Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, Şubat 2007, ss. 51-79, <http://isamveri.org/pdfdrg/D01535/2007_19/2007_19_GUNAYN.pdf> Erişim: Eylül 2014.
GÜRKAN Salime Leyla, “Zebur”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2013, Cilt: 44, ss. 171-173, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c44/c440115.pdf> Erişim: 5 Temmuz 2018.
GÜRSAN Turgut, “Dünya’nın Gizli Tarihi: Antik Çağlardan Günümüze” Pegasus Yayınları: 138, İstanbul, Özel Baskı, 1. Baskı 2008.
HARMAN Ömer Faruk, “Süleyman”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010, Cilt: 38, ss. 56-60, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c38/c380040.pdf> Erişim: 6 Temmuz 2018.
_______, “Davud”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1994, Cilt: 9, ss. 21-24, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c09/c090011.pdf> Erişim: 6 Temmuz 2018.
_______, “Musa”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2006, Cilt: 31, ss. 207-213, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c31/c310144.pdf> Erişim: 6 Temmuz 2018.
_______, “Yahudilik”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2013, Cilt: 43, ss. 201-207, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c43/c430115.pdf> Erişim: Nisan 2018.
_______, “İsa”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2000, Cilt: 22, ss. 465-472, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c22/c220272.pdf> Erişim: Nisan 2018.
İncil (Müjde): İncil’İn Çağdaş Türkçe Çevirisi, Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Zirve Yayıncılık ve Dağıtım, Yeni Yaşam Yayınları, Acar Basım, Yeni Çeviri: 1987-1994-2001, İstanbul, 6. Basım: Temmuz 2008.
İPŞİRLİ Mehmet, “Elçi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1995, Cilt: 11, ss. 3-15, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c11/c110002.pdf> Erişim: Nisan 2018.
Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Anlamı: Meal ve Sözlük, Meali Hazırlayan: Ali Bulaç, Bakış Yayınları, İstanbul 1985.
KUTLUTÜRK Cemil, “Hindu Dinî Geleneğinde Rama Avatarasının Örnekliği“, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 55, Sayı: 1, 2014, ss. 17-33, <http://ilahiyatdergi.ankara.edu.tr/files/2013/06/2-Rama-Avatarası.pdf> Erişim: Nisan 2018.
Kutsal Kitap: Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur, İncil), Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Yeni Yaşam Yayınları, Yeni Çeviri, İstanbul 2001-2009, <https://incil.info/kitaplistesi> veya <https://www.kitabimukaddes.com/kutsal-kitap-hakkinda-bilgilendirme-ve-tam-metni/> Erişim(ler): 2011-2018.
MAHER Bill (Yap., Sun.), “Religulous” (Belgesel Filmi), Yönetmen: Larry Charles, Thousand Words & Lionsgate, Ekim 2008, <https://vimeo.com/31312740> Erişim: Nisan 2018.
NEAVE Richard, Reuters, BBC, “The Real Face Of Jesus”, Mike Fillon, Popular Mechanics, 23 Ocak 2015, <https://www.popularmechanics.com/science/health/a234/1282186/> veya “Jesus Christ! Is that what he really looked like?”, Jon Austin, Express, 14 Aralık 2015, <https://www.express.co.uk/news/science/626779/JESUS-CHRIST-Is-that-what-he-really-looked-like> Erişimler: Şubat 2017.
PELIKAN Jaroslav Jan, SANDERS E.P., “Jesus”, Encyclopædia Britannica, 1998, <https://www.britannica.com/biography/Jesus> Erişim: 6 Temmuz 2018.
SARIKÇIOĞLU Ekrem, “Mehdi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2003, Cilt: 28, ss. 369-371, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c28/c280213.pdf> Erişim: Nisan 2018.
WAARDENBURG Jacques, “Mesih”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2004, Cilt: 29, ss. 306-309, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c29/c290196.pdf> Erişim: Nisan 2018.
YAVUZ Yusuf Şevki, “Peygamber”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2007, Cilt: 34, ss. 257-262, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c34/c340172.pdf> Erişim: Nisan 2018.
YALDUZ Alparslan, “Konsillerin Hıristiyanlık Tarihindeki Yeri ve İznik Konsili”, Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı:2, 2003, ss. 257-296, <http://ucmaz.home.uludag.edu.tr/PDF/ilh/2003-12(2)/10.pdf> Erişim: Nisan 2018.
Bu sitede daha fazlası için:
YENİ AHİT (İNCİL)’İN SEÇİLMİŞ EN ÖNEMLİ MADDELERİYLE ÖZETİ VE ANALİZİ (27. Bölüm: 10 Konu)
YAHUDİLİK (18. Bölüm: 17 Konu)
İSLAMİYET (20. Bölüm: 39 Konu)
Hazırlayan: Alper ÇADIROĞLU
Son güncellendiği tarih: 27 Ağustos 2018