Konu 185

SİTE DİZİNİNDEKİ 185. KONU
“ATON, EY SEN TEK TANRI, SENİN DIŞINDA BAŞKA TANRI YOK” VE GÜNAH-SEVAP TERAZİSİ

Mısır küçük bir alandan MÖ 1400’lerde büyük bir alana yayıldı ve imparatorluk oldu. Sınırlar Anadolu’ya kadar ulaştı. Bu sıralarda Amon-Ra en büyük Tanrıydı. Amon Rahipleri neredeyse ülkeyi firavundan çok yönetiyorlardı. MÖ 1370’lerde firavun 4. Amenhotep tahta çıktı. Rahipler sınıfından kurtulmak istiyordu. Böylelikle Amenhotep (Amon memnundur) olan ismini Akhenaton (Aton’a hizmet eden) olarak değiştirdi. Tel el-Amarna’da yeni bir başkent kurdu. Aton Tanrısı için tapınaklar yaptırdı. Akhenaton aslında bir devrim yapmıştı: Baskıcı rejimden halkın özgürlüğe kavuşmasını sağladı. Kendisi çelimsiz ve “çirkin” birisiydi.[27]

 

Akhenaton (Egyptian Museum)
Akhenaton’un büstü/yüzü (Egyptian Museum of Berlin)

Akhenaton, Aton Tanrısını “Tek Tanrı” olarak gördü yani çok tanrılılıktan tektanrılılığa geçti. O, Dünya’ya ilk kez tektanrılılığı getiren “Yönetici” kişidir. Orijinal Mısır metinlerinde şunlar yazmaktadır: “Aton, Ey sen tek Tanrı, senin dışında başka Tanrı yok.” Bu metin o dönemlerde ilahi olarak ta okunmaktaydı.[27] (Görüşüme göre bu metin; Kur’an’daki “La ilahe İllallah = Allah’tan başka Tanrı yok[28]” metnine birebir benzer!) “Oğlun Akhenaton dışında kimse seni tanımıyor” metni de mevcuttur.[27]

Tevrat ve Kur’an’daki Benzerliği-Analizi

Tevrat: Yasa’nın Tekrarı 5:1 Musa… 6:4 “Dinle, ey İsrail! Tanrımız Rab tek Rab’dir.”
(Açıklama: 31:16-22 Rab’bin sözleri olup Rab’bin Musa’ya öğrettiği ezgide geçen bir kısım) 32:39 “Artık anlayın ki, ben, evet ben O’yum, benden başka tanrı yoktur! …”

Kur’an: İsra 46 … Sen Kur’an’da sadece Rabbini ‘bir ve tek’ (ilah olarak) andığın zaman, ‘nefretle kaçar vaziyette’ gerisin geriye giderler.

Kur’an’da “lâ ilâhe illallah” 3 kere geçer. “lâ” olumsuzluk edatıdır.[28] Aramice -tanrı anlamına gelen- “Elaha”nın, İslam öncesi Araplara “ilah” şeklinde geçtiği görüşü ağır basar. Yine İslam öncesi, İlah kelimesinin Arapça’da söylenirken zorluk çekilmesi ve dilde kolaylık sağlaması için Araplar ilah’a “el-ilah” demişlerdir ve daha da kolay söylenilebilmesi için “Ellah/Allah” kelimesi dilde yerini almıştır.[29] Hû/He’nin nefesle bağlantılı olup tanrının gerçek ismi olduğuna dair görüşler vardır.[30] Allah kelimesindeki “Al”ın Arapça’daki ilk 2 harf olan elif ve lam’dan geldiği görüşü ağır basar.[31] (Görüşüme göre… “la” olumsuzluk edatı ise ve yok-değil gibi anlamlara geliyorsa, ha/he/hu nefesle bağlantılı olarak Allah’ın gerçek ismiyse; Ela-ha, İla-h “Tanrı Yok” anlamına geliyor olabilir mi! Ya da Al-la-h “Bir Tanrı Yok” anlamına geliyor olabilir mi! Veya Al-la-h “Var Yok Tanrı” yani hem var hem de yok anlamına mı geliyor!..)

Şu belirtilmelidir ki Aton Tanrısı, Akhenaton’dan önce bilinmekteydi. Ra’nın bir diğer adı Aton’du. Fakat Akhenaton, Aton’u alıp Tek Tanrı yapmaya çalıştı. Akhenaton genç yaşta öldükten yaklaşık 10 sene sonra Ai ve Tuthmosis firavunları eşliğinde tekrar Çoktanrılı yaşama geri dönüldü.

Antik Mısır’da MÖ 1500’lerde Osiris Tanrısı, ölüleri “Yargılar” ve “Kalp Tartma” işlemini uygulardı. Ölüler Kitabı’nda bunlar açıkça anlatılmıştır. Osiris, yeraltının yani Ölüler Diyarı’nın hâkimidir. Kişi öldükten sonra ruhu büyük bir salonda yargılanır. Bu yargılama ile kişinin “Günah ve Sevapları” bir terazide tartılır. Yatık biçimde duran ölünün kalbi terazinin bir kefesine konur, diğer kefeye de ya kuş tüyü ya da bir göz konur. Burada kalp, ruh anlamına gelir. Eğer günahları ağır basarsa ölüler diyarına (yeraltına yani cehenneme) gönderilir, sevapları ağır basarsa gökyüzüne (cennete) yollanır. Başka bir deyişle ölünün ruhu ikinci hayatında ya yalan / düzensizliğe dönüşür ya da gerçek / düzenliliğe dönüşür. Ölü kişi bu mahkeme salonunda 42 Tanrıya yakarır, ardından en büyük Tanrı Osiris’e yakarır ve şöyle der: “Günah işlemedim. Ben temizim!” der.[27] (Film tavsiyesi “Gods of Egypt”: -Mısır’ın Tanrıları- adlı bu filmde bu “terazi” kavramı tam da doğru olmasa da -yine de yakın bir şekilde- anlatılmış.)

İncil ve Kur’an’daki Benzerliği-Analizi

İncil: Pavlus’tan Korintliler’e Birinci Mektup 3:13 Herkesin yaptığı iş belli olacak, yargı günü ortaya çıkacak.
Vahiy 6:5 Kuzu üçüncü mührü açınca, üçüncü yaratığın “Gel!” dediğini işittim. Bakınca siyah bir at gördüm. Binicisinin elinde bir terazi vardı. {Bu olay, Matta 25:31-33’de geçen Yargı Günü’nde ve/veya bk.[32] İncil’in Vahiy kısmında anlatılan İsa’nın geleceği yargı günlerinde -yani Kıyamet’te- olacak bir olaydır.}

Kur’an: Enbiya 21 Biz ise, kıyamet gününe ait duyarlı teraziler koyarız da artık, hiç bir nefis hiç bir şeyle haksızlığa uğramaz. Bir hardal tanesi bile olsa ona (teraziye) getiririz. Hesap görücüler olarak biz yeteriz.
Araf 8 O gün tartı haktır. Kimin tartıları ağır basarsa, işte kurtulanlar onlardır. 9 Kimin tartıları hafif kalırsa, bunlar da ayetlerimize zulmettiklerinden dolayı nefislerini hüsrana uğratanlardır.
Kaari’a 8 Kimin tartıları hafif kalırsa, 9 Artık onun da anası (son durağı) “haviye”dir (uçurum).
İnşirah 1 Biz göğsünü yarıp-genişletmedik mi?

 

“Ölüler Kitabı”nda Hunefer’in öte alemde yargılanmasını anlatan bir papirüs, Hunefer’in Ölüler Kitabı (Hw-nfr) çerçeve 3, Mısır, MÖ 1450. (British Müzesi). Hunefer firavunun katibi, Mısırlı resmi yönetici ve hattat / yazardır. Soldan sağa yukarıda; tanrılar karşısında diz çökmüş Hunefer, Ra, Atum, Shu, Tefnut, Geb, Somun, Horus, İsis, Nephthys, Hu ve Sia ile Güney, Kuzey ve Batı ‘yollar’ı. Anubis; aşağıda, çakal başlı, çömelerek denge ayarını çekülle yapıyor. Dengenin / Terazinin sol kefesinde Hunefer’in kalbi, sağda ise Maat’ı sembolize eden tüy vardır. Ammit; dengenin altında, (kalp ağır basarsa kalbi yemek için bekleyen) timsah başlı, su aygırı ve aslan vücutlu bir canavar. Hemen sağında ibiş başlı Thoth, tartının sonucunu kaydediyor. Hemen sağında Hunefer ve Horus var: Horus, Hunefer’i Osiris’in tahtta oturduğu bir tapınağa yönlendiriyor. Osiris’in arkasındakiler İsis ve Nephthys tanrıçalarıdır. Önünde ise Horus’un dört oğlu tahtın altındaki bir su havuzundan yetişen iri bir zambak / lotus eşliğinde gösteriliyor.[33]

___________________
[27] Eliade, age., s. 112-146.
[28] Hatice Kelpetin Arpaguş, “Kelime-i Tevhid”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2002, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c25/c250143.pdf> ET: Nisan 2018, Cilt: 25, s. 214.
[29] Bekir Topaloğlu, “Allah”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1989, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c02/c020464.pdf> ET: Nisan 2018, Cilt: 2, s. 471.
[30] Osman Türer, “Hû”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1998, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c18/c180136.pdf> ET: Nisan 2018, Cilt: 18, s. 260.
[31] Yusuf Şevki Yavuz, “İlâh”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2000, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c22/c220038.pdf> ET: Nisan 2018, Cilt: 22, s. 64.
[32] Bu sitede belirttiğim maddelere/bölüme bk.
[33] British Museum, “Ölüler Kitabı“, Hunefer’in Ölüler Kitabı (Hw-nfr) çerçeve 3, Çeviren: Alper Çadıroğlu, <http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?assetId=815830001&objectId=114851&partId=1> ET: Mayıs 2018. (Buradaki açıklamayı kelimesi kelimesine -kelimelerin tüm diğer anlamlarına bakarak ve kullanarak- özenle çevirdim: Çeviride ayrıca linkteki “Associated names” başlığı altındaki bahsi geçen isimlerin açıklamalarından da faydalandım.)