ÇOKLU EVRENLER: ŞİŞME VE PARALEL EVRENLER
(5. Bölüm: 2 Konu)
İÇİNDEKİLER
1- Çoklu Evrenler: Paralel Evrenler ve Şişmeye Dayalı Evrenler Nedir?
2- Paralel Evrenler
Kaynakça
[one-third-first]
SİTE DİZİNİNDEKİ 42. KONU
ÇOKLU EVRENLER: PARALEL EVRENLER VE ŞİŞMEYE DAYALI EVRENLER NEDİR?
Büyük patlamadan arta kalan ve evrenin her tarafına eşit olarak yayılmış, gözle görülmeyen bir ışıma -enerji- vardır. Buna Fon Işınımı -kozmik mikrodalga arka plan fon ışıması- denilir. Bu, Big Bang’in olduğunu kanıtlar. Televizyonda ayarlama yaparken görünen siyah-beyaz parazitliğin %10’una, aslında Big Bang’den arta kalan bu fotonlar -fon ışıması- neden olmaktadır. Fon ışıması, uzayın sonsuz olduğunu ve maddenin bu uzayda rastgele yayıldığını göstermektedir. Bu da şunu doğurur; 10 üssü 280 ışık yılı ötede sizin bir kopyanız vardır. Kopyanızın bulunduğu yer, başka bir evrendir. Işık hızını aşamayacağımızdan, bu evrenlere gitmemiz söz konusu değildir. Bu evrenler; kola köpüğü gibi, baloncuk halinde birbirinden yalıtılmışlardır. Bu evrenler, zemindeki mayadan, baloncuklar halinde durmadan doğar. Bu maya, hiçlik değildir, var olan karışık-karmaşık bir olgudur.[1] Hiçlik kavramını daha önceden kimse görmedi, şu an hiçlik budur diyebileceğimiz hiçbir şey yoktur, belki de hiçlik insanların uydurduğu soyut bir kavramdır.[2]
Çoklu evrenlerde, fizik kanunları temelde aynı, fakat değerlerde farklı sayılar alabilir. Örneğin, zaman ve mekan gibi onlardan farklı boyutlar ya da kuvvetlerin değerlerinin değişmesi gibi. Yani bu evrenlerde abartılı şeyler aramamak lazım. Bu farklılıklar -rastgelelikler- evrenlerin baloncuk halinde doğuşu sırasındaki kuantum dalgalanmalarından oluşur. Buna bağlı olarak, bu evrenlerde, bizim gibi zeki canlıların olduğu evrenlerin sayısı oldukça azdır. Bu sonsuz olasılıklar zincirinde evrenimizin ince ayarı hiç de önemli değildir.[1] Mesela evrenimizin kuvvetlerinden birinin değeri bir birim değişseydi evrenimiz olmazdı.[3] Olasılıklar Kuantum sayesinde oluşur. Bu olasılıklar; her bir evren, her saniye, hepsi de aynı derecede gerçek 10 üssü 100 kadar kopyaya ayrılır. Kuantum Kuramı, bu evrenlerin etkileştiğini söyler. Lakin bunların gerçeklikleri deneysel olarak gözlenemez.[1] Bir zar alalım ve atalım, diyelim ki 2 geldi, peki diğer olasılıklar 1, 3, 4, 5 ve 6 nereye gitti, işte onlar paralel evrenlerde oluştu.[4] Bu çoklu evrenler kuramına Kaotik Şişme denilir. Sınanabilir tahminler çoklu evrenlerin olduğunu tam olarak kanıtlayamasa da, çoğu tahmin -kanıtlarla- bu olguyu desteklemektedir. Çoklu evren fikri doğruysa, -dolaylı olarak- Matrix filmi de doğru ve gerçek olacaktır.
Çoklu evren kuramları 2 tanedir. Birincisi “kuantum çoklu evreni” buna paralel evrenler, çok dünyalı yorum veya birçok dünya yorumu denilir. Kuantum tuhaflığı burada anlamlı kılınır. Kuantum çoklu evreni; kuantum ölçümünün farklı olası sonuçlarının hepsinin de bir tür daha geniş çaplı gerçeklikte bir arada mevcut olan paralel evrenlere tekabül ettiğini söyler. İkincisi “şişmeye dayalı çoklu evren”dir. Burada, diğerine göre tam tersine, kozmolojik [/one-third-first][one-third]değerlendirmelerle -yani büyük ölçekler kullanılarak- ileri sürülmüştür. Böyle bir evren, her biri kendi Büyük Patlaması ile ilksel bir kaostan doğan bir baloncuk evrenler sonsuzluğunu kucaklar. Şişmeye dayalı çoklu evreni oluşturan dünyalar birbirlerinden, ışık hızıyla genişledikleri için aşılması imkansız uzay bölgeleriyle ayrılmıştır. Oysa tersine, kuantum çoklu evrenini oluşturan dünyalarsa birbirlerinden… eh bunu kimse doğru dürüst bilmiyor. Kuantum dünyalarının birbirlerinden “dallandığı” görüntüsü bir anlamda birbirlerine yaklaştıklarını düşündürür; bu gibi paralel dünyaların[1] (çift yarık deneyinde olduğu gibi[5]) hiç olmadığı kadar birbirleriyle yakın bir itiş kakış halinde olması mefhumu da öyle.[1]
___________________
[1] Jim Holt, “Dünya Neden Var? Varoluş Üzerine Bir Dedektiflik Hikayesi”, Çevirmen: Ebru Kılıç, Aylak Kitap Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 36, 192-197.
[2] Detaylar için bu sitedeki yazıma bk.
[3] Hüseyin Şahin, “Tanrı’nın Varlığına Dair Modern Delillerden İnsancı İlke ve Hassas Ayar Delili”, Artuklu Akademi, Cilt: 1, Sayı: 2, Ocak 2014, <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/363718> ET: Ocak 2018, s. 60, 61.
[4] Erdem Akyüz, Söyleşi(ler): Alper Çadıroğlu, 2011-2015. (Kuantum alanında doktora yapan samimi bir arkadaşım. Fizik Hakkında Serbest Konuşma. Gerek röportaj tarzında kendisine sorduğum sorular gerekse de kendisinin serbest konuşmasındaki birtakım bilgilerin -şahsım tarafından- yazıya geçirilmiş hali. İnternetteki İnspeak ve Paltalk adlı çoklu katılımcı sesli sohbet programlarındaki, “Academia” odası, Türkiye; 2011, 2012, 2013, 2014, 2015. Ayrıca bkz. Youtube’daki “Viacademia” kanalı <https://www.youtube.com/channel/UC2Wv_szPVHhzmG731tiDRbQ/videos>)
[5] Detaylar için bu sitedeki yazıma bk.
SİTE DİZİNİNDEKİ 43. KONU
PARALEL EVRENLER
Kuantum mekaniğinde eğer bir parçacığı laboratuvarda ölçüm cihazı ile ölçmeye kalkışırsak; her ölçümde parçacığı bir orada bir burada olarak farklı noktalarda buluruz. Bu, parçacığın olasılık dalgası yani dalga fonksiyonunun şans eseri bir noktaya çökmesi ya da dalganın bir noktada sivrilerek belirginleşmesi anlamına gelir. Bu olasılık dalgası da evrenin her yerine yayılmıştır yani bir parçacık ölçülmediği sürece aslında her yerdedir. Ölçümden kasıtta şudur; parçacıkların birbirini etkilemesidir, daha anlaşılır olması için şöyle diyebiliriz; siz bir insana bakarsanız o insan görünür hale gelir, bakmadığınız zaman yoktur. Şimdi bu doğrultuda olayı evrene genişletirsek, o zaman her şey diğer her şeyle etkileşerek görünür hale gelir yani günümüz evrenine dönüşür. Yani burada etkileşme ile her şeyin evrene yayılmış bütün olasılıklarından sadece birini seçerek görünür hale gelmesi söz konusudur. Peki, diğer olasılıklar nereye gidiyor? sorusu can alıcı bir sorudur. Çünkü diğer olasılıklar yok oluyor, hani vardan yok olmazdı! Aslına bakarsanız fizikte bu sorunun cevabı hala bulunamadı fakat ilginç teoriler var ve bunların da doğruluk payı var. Örneğin Paralel Evrenler Teorisi namı değer Birçok Dünya [/one-third][one-third]Yorumu. Bu teori; diğer olasılıklar başka evrenlerde oluşur, der. Dalga fonksiyonunun çökmeyeceğini ve her olasılığın somut bir şekilde gerçekleştiğini söyler. Bu her paralel evren için geçerlidir, der. Bu sayede sonsuza yakın paralel evrenler karşımıza çıkar. Mesela bir paralel evrende siz, yemek yerken diğerinde yolda yürüyor olabilirsiniz. Birinde cumhurbaşkanı iken diğerinde idam edilmiş olabilirsiniz. Hatta bir diğerinde; dinazorları yok eden göktaşı çarpmadı, son kalan insan grubu arasından siz ve grubunuz onlardan kaçıyor olabilirsiniz. Başka bir paralel evrende de Dünya gezegeni oluşmamış olabilir. Bu şekilde aklınıza gelebilecek sonsuz sayıda olasılık düşünebilirsiniz.[6] Sorduğumuz diğer olasılıklar nereye gidiyor? Sorusunun daha anlaşılır hale gelmesi için şu örneği verebiliriz. Diyelim ki; bir tavla zarı aldık ve attık, ne geldi, 2 geldi diyelim, Peki; diğer 1, 3, 4, 5 ve 6 sayılarına ne oldu onlar nereye gitti! İşte onlar da kaybolmayıp paralel evrenlerde oluştu.[7]
___________________
[6] Brian Greene, “Evrenin Dokusu: Uzay, Zaman ve Gerçekliğin Dokusu”, Çevirmen: Murat Alev, Tübitak Yayıncılık, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara 2010, s. 243-250 ve Akyüz adı geçen söyleşiler.
[7] Akyüz adı geçen söyleşiler.
[one-half-first]
[/one-half-first][one-half]
[/one-half][clearfix]
[one-half-first]
[/one-half-first][one-half]
[/one-half][clearfix]
Diğer evrenler varsa da hiç kimse görmedi: Bu yüzden bu görsellerin gerçekle uzaktan yakından alakası yoktur: Sadece -hiç olmazsa- bir fikir verebilsin diye seçilmiştir.
[/one-third][clearfix]
AKYÜZ Erdem, Söyleşiler: Alper Çadıroğlu, Inspeak ve Paltalk İnternet Sohbet Programları, Academia Odası, 2011-2015.
ÇADIROĞLU Alper, Mutlak Bilim, <https://www.mutlakbilim.net/> ET: Ocak 2018.
GREENE Brian, “Evrenin Dokusu: Uzay, Zaman ve Gerçekliğin Dokusu”, Çevirmen: Murat Alev, Tübitak Yayıncılık, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara 2010.
HOLT Jim, “Dünya Neden Var? Varoluş Üzerine Bir Dedektiflik Hikayesi”, Çevirmen: Ebru Kılıç, Aylak Kitap Yayıncılık, İstanbul 2013.
ŞAHİN Hüseyin, “Tanrı’nın Varlığına Dair Modern Delillerden İnsancı İlke ve Hassas Ayar Delili”, Artuklu Akademi, Cilt: 1, Sayı: 2, Ocak 2014, ss. 57-81, <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/363718> ET: Ocak 2018.
Bu sitede daha fazlası için: KUANTUM / MİKRO FİZİK (4. Bölüm: 13 Konu)
Hazırlayan: Alper ÇADIROĞLU
Son güncellendiği tarih: 18 Ağustos 2018
Bu sayfayı kaynak göstermek için: Alper Çadıroğlu, “Çoklu Evrenler: Şişme ve Paralel Evrenler”, Mutlak Bilim, 18 Ağustos 2018, <https://www.mutlakbilim.net/sisme-ve-paralel-evrenler/> Erişim: (…).