Konu 93: Bu İnsan Türlerine Benzer Olarak Aralarda Başka Türler ve/veya Alt Türler De Yaşadı (H. rudolfensis, H. erectus georgicus, H. antecessor, H. cepranensis, H. heidelbergensis, H. rhodesiensis, H. floresiensis)

 

Homo rudolfensis, fosil rekonstrüksiyon modeli, yaşadığı zaman (yz): 1,9-1,8 milyon yıl öncesi arası (myöa), yaşadığı yer (yy): Doğu Afrika (Kenya’nın kuzeyi ve muhtemelen Tanzanya ve Malavi’nin kuzeyi), beyin hacmi: 775 cm3 (cm3=santimetreküp, gr=gram, kg=kilogram; 1cm3=1gr, 1000cm3=1kg).[236] [Yapım: W. Schnaubelt, N. Kieser (Wildlife Art) für Hessisches Landesmuseum Darmstadt, Germany: Bayerischer Rundfuk: picture-alliance/dpa][237/Figür 120]

 

 

 

Homo erectus georgicus, fosil rekonstrüksiyon modeli, yz: 1,8 myö, yy: Dmanisi/Gürcistan, beyin hacmi: 600 cm3. H. erectus’un alt türlerinden biridir, arkaik H. erectus da denilebilir.[238] [Yapım: Élisabeth Daynès (Atalier Daynès: Daynes.com): State Museum of Georgia, Tbilisi/Georgia: Zezvu and Mziu Exhibition: The Georgian National Museum][239/Figür 121]

 

 

___________________
[236] Smithsonian’s Human Origins Staff (yy.), “Homo rudolfensis”, Smithsonian Institution’s National Museum of Natural History: Human Origins, SGT: 24 Ağustos 2018, <http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/homo-rudolfensis> Erişim: 22 Mart 2019.
[237] Figür 120 vd.: Bayerischer Rundfuk, <https://www.br.de/themen/wissen/homorudolfensis-urmensch…> veya <https://www.br.de/themen/wissen/besiedlung-europa-moderner-mensch-100.html>; daha fazlası için, kafayı biraz daha yandan görebilmek için bk. Getty Images, <https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/reconstruction-on-the-homo-rudolfensis-1-8-to-2-5-million-news-photo/582628334> veya e-wiki, <http://e-wiki.org/tr/images/Homo_rudolfensis#images-4>; tam yan için -sağ alttaki- bk. Welt, <https://www.welt.de/wissenschaft/article108557276/Fleisch-beguenstigte-Aufstieg-des-Fruehmenschen.html#cs-title.jpg>; Erişimler: 22 Mart 2019.
[238] Wikipedia Contributes, “Homo erectus”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Homo_erectus#Homo_erectus_georgicus> Erişim: 22 Mart 2019.
[239] Figür 121 vd.: WFTGA Convention Georgia, <https://wftga2019.com/blog-items/21-the-oldest-europeans-were-found-in-georgia> veya Agenda, <http://agenda.ge/en/news/2016/2247>; Atalier Daynès, <http://www.daynes.com/en/exhibitions-hyper-realistic-reconstructions-paleoanthropology/georgia-18/zezvu-and-mziu-36.html>; Erişimler: 23 Mart 2019; daha fazlası için bk. Natacha Bineau, Musée de Préhistoire des gorges du Verdon, <http://www.museeprehistoire.com/fileadmin/mediatheque/quinson/documents/Espace_presse/2011-Dossier-presse-DeHomogeorgicus-Otzihommedesglaces-MuseeQuinson.pdf> s. 6, 7, Erişim: 11 Aralık 2017.

 

Homo antecessor (bulunan fosillerin küçük ve yetersiz olmasından dolayı yeni bir tür olduğu tartışmalıdır, erectus veya arkaik heidelbergensis olabilme ihtimali vardır), fosil rekonstrüksiyon modeli, yz: 0,86 myö (tarih net değildir), yy: Burgos/İspanya, beyin hacmi: net belli olmamakla tahmini 1000-1100 cm3 arası.[240] (Flickr: Jose Luis Martinez Alvarez: Wikimedia Commons: Human Evolution Museum in Burgos) (Görselleri birleştiren: Alper Çadıroğlu)[241/Figür 122]

Homo cepranensis (veya Ceprano Man: Bulunan fosil kafatasının alt yarısı olmadığından dolayı yeni bir tür olduğu tartışmalıdır, bir Homo heidelbergensis de olabilir, ayrıca H. erectus’la benzer yönleri de vardır), yz: 1-0,7 myö arasında herhangi bir zaman (0,9-0,35 myö arasında da olabilir, tarih net değildir), yy: Ceprano/İtalya, beyin hacmi: 1200 cm3 (Rekonstrüksiyon görselini çok aradım fakat bulamadım zaten “tartışmalı” olduğundan siz H. heidelbergensis’e yakın bir şey düşünün).[242]

 

___________________
[240] Wikipedia Autoren, “Homo antecessor”, Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, <https://de.wikipedia.org/wiki/Homo_antecessor>; Colaboradores de Wikipedia, “Homo antecessor”, Wikipedia, La enciclopedia libre, <https://es.wikipedia.org/wiki/Homo_antecessor> Erişimler: 23 Mart 2019.
[241] Figür 122: Flickr, <https://www.flickr.com/photos/jlmaral/10829498/in/photostream/> ve <https://www.flickr.com/photos/jlmaral/10233457/in/photostream/> Erişim: 12 Aralık 2017 veya Wikimedia Commons contributors, “File:Homo antecessor male.jpg”, Wikimedia Commons, the free media repository, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Homo_antecessor_male.jpg> Erişim: 23 Mart 2019.
[242] Smithsonian’s Human Origins Staff (yy.), “Ceprano”, Smithsonian Institution’s National Museum of Natural History: Human Origins, SGT: 29 Mart 2016, <http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/ceprano>; Contributori di Wikipedia, “Homo cepranensis”, Wikipedia, L’enciclopedia libera, <https://it.wikipedia.org/wiki/Homo_cepranensis>; Wikipedia Contributes, “Ceprano Man”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Ceprano_Man>; Wikipedia Autoren, “Homo cepranensis”, Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, <https://de.wikipedia.org/wiki/Homo_cepranensis>; Erişimler: 23 Mart 2019.

Homo heidelbergensis, fosil rekonstrüksiyon modeli, yz: 800/700-200 bin yıl öncesi arası (byöa), yy: Afrika (doğu ve güney), Avrupa, Batı Asya, muhtemelen Asya (Çin), beyin hacmi: aşağı-yukarı 1250cm3. Önceki insan türlerine göre bu türde ‘kaş çıkıntısı’ daha büyük/genişti, beyinkasası/beyin boyutu daha büyüktü ve daha düz bir yüze sahipti. Kısa ve geniş vücutları ısıyı korumaya adapte olduğundan daha soğuk iklimlerde yaşayabilen ilk insan türüydü. Ateşin en eski (şüphesiz/kesin) bilinçli kontrolü (-bilinen- en ilkel ve en eskisi 790 byö, günümüz-İsrail) ve tahta mızrak kullanımı da (-bilinen- en eskisi 400 byö, gAlmanya) onun döneminde başladı. Rutin olarak / her zaman büyük hayvanları (fil, su aygırı, gergedan, at, geyik) (kasaplık/kesme taş aletleri de olan) (400 byö, gAlmanya) avlayabilen; dışarıya çıkıp açıkta ahşap ve kayadan basit barınak/sığınak/siper/konut/ev yapabilen / inşa eden (gFransa) ilk insan türüydü. Yükseklik (boy uzunluğu); erkekler ortalama (eo) 175 cm, kadınlar ort. (ko) 157 cm: Ağırlık; eo 62 kg, ko 51 kg. Yaptıkları barınaklarda sosyal/toplumsal gruplar olarak yaşamışlardır; yaptıkları ocakların etrafında toplanılmış yemekler yenilmiş, soğuktan ve yırtıcı hayvanlardan da korunmuşlardır (bilinen en eski kontrollü ateş kullanımı 790 byö gİsrail’de çakmak taşlarının ve ocak kalıntılarının bulunmasıdır ki buna ilkel bir kontrol de denilebilir). 400 byö gİspanya’da bilinçli bir dini tören(imsiy)le gömülmüş yaklaşık 30 kişinin kemikleri yanı sıra kaliteli/iyi/simetrik yapılmış bir el baltası da bulunmuştur. gİspanya’daki H. antecessor 1,3-0,8 myöa, gİtalya’da H. cepranensis ile gİngiltere’deki 1 myö.si arkeolojik bölge kalıntıları bağlamında/eşliğinde bu türün yaşadığı tarih diliminin daha önceye de çekilmesi söz konusu olabilir. DNA analizlerine göre H. heidelbergensis’in Avrupa kolu H. neanderthalensis’e, Afrika kolu ise daha sonra (bazen H. rhodesiensis de denilen) H. sapiens’e evrilmiştir. H. heidelbergensis Afrika, Asya ve Avrupa’ya yayılmış “polimorfik” bir türdür[243] (“Polimorfizm”: Bir tür veya populasyon içinde farklı şekilli bireylerin bulunuşu -daha fazlası için 244. dipnota bk.-).[244] (Yapım: John Gurche: Smithsonian Institution’s National Museum of Natural History: Human Origins)[245/Figür 123]

___________________
[243] Smithsonian’s Human Origins Staff (yy.), “Homo heidelbergensis”, Smithsonian Institution’s National Museum of Natural History: Human Origins, SGT: 13 Aralık 2018, <http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/homo-heidelbergensis>; “Fire-Altered Stone Tools”, <http://humanorigins.si.edu/evidence/behavior/hearths-shelters/fire-altered-stone-tools>; Wikipedia Contributes, “Homo heidelbergensis”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Homo_heidelbergensis>; “Homo rhodesiensis”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Homo_rhodesiensis>; תורמי ויקיפדיה, “הומו היידלברגנסיס,” ויקיפדיה, האנציקלופדיה החופשית, <https://he.wikipedia.org/wiki/הומו היידלברגנסיס>; Fran Dorey, “Homo heidelbergensis”, Australian Museum, SGT: 11 Kasım 2018, <https://australianmuseum.net.au/learn/science/human-evolution/homo-heidelbergensis/>; Erişimler: 26 Mart 2019.
[244] T.C. Türk Dil Kurumu (TDK) “Büyük Türkçe Sözlük”ten aynen aktarıyorum <http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts> (erişim: 26 Mart 2019): “Polimorfizm”: Bir tür veya populasyon içinde farklı şekilli bireylerin bulunuşu: Kendiliğinden alelik varyasyonlar gösterme ya da DNA restriksiyon modelinde değişiklik gösterme: Birkaç biçimde bulunma durumu, özellikle aynı canlı türünün birkaç değişik biçim gösterme durumu: Gelişim sürecinin değişik devrelerinde farklı biçimler gösterme hâli veya özelliği: Bir toplumda yalnızca tekrarlayan mutasyonlarla sürdürülemeyecek oranlarda var olan, seyrek sıklıktaki süreklilik göstermeyen iki veya daha fazla genetik özelliğin birlikte oluşumu: Birkaç farklı biçimde olma durumu, çok biçimlilik. “Polimorfik”: Aynı popülasyon içerisinde ve aynı türe ait farklı eşeylerde, iki ve veya daha çok belirgin farklılık gösteren: Çeşitli veya pek çok formu olan, gelişimin farklı evrelerinde farklı formlarda görülen. “Dengelenmiş Polimorfizm”: Bireylerin iki ya da daha fazla tipinin dengeli olarak bir arada bulunması: Bir populasyonda bir genin bir karakter ya da farklı alellerinin şekilleri: Devamlı yeni döllerin meydana geldiği bir populasyonda iki ya da daha fazla formun birkaç döl aynı durumda kalması. “Alel”: Her biri, bir karakterin farklı şekilde belirmesine sebep olan, tek bir gen lokusunun iki veya daha fazla sayıda olabilen alternatif şekilleri. “Lokus”: Belli bir gen ya da bu genin alellerinden birinin kromozom üzerinde bulunduğu düşünülen yer: Kromozomların üzerlerinde genlerin bulunduğu özel yerler: Yer: Genlerin DNA üzerindeki fiziksel yerleşim yeri.
[245] Figür 123: Smithsonian’s, “Homo heidelbergensis”, ags.

 

Homo rhodesiensis, (hem bulunan fosillerin az olması hem de bunların H. heidelbergensis’e benzemesinden dolayı yeni bir tür olduğu tartışmalıdır, büyük ihtimalle H. heidelbergensis veya onun Afrika’daki bir alt türü olabilir), fosil rekonstrüksiyon modeli, yz: 300-125 byöa.nda herhangi bir zaman (net değil), yy: Zambiya, beyin hacmi: 1.300 cm3.[246] [Yapım: Élisabeth Daynès (Atalier Daynès: Daynes.com): BBC Earth: S. Entressangle: SPL: Burgos – Museo de la Evolución Humana (MEH)] (Sol alttaki yazıyı ekleyen: Alper Çadıroğlu)[247/Figür 124]
Homo floresiensis (“Hobbit” olarak da bilinir), fosil rekonstrüksiyon modeli, yz: 100-50 byöa, yy: Asya (Endonezya -Avustralya’nın sol üstündeki bir adalar ülkesi-), beyin hacmi: 400 cm3. Bulunan yeterli düzeydeki bir kadın iskeletine göre kadınlarda yükseklik 106 cm, ağırlık ise 30 kg. Fosil kalıntıları şu ana kadar yalnızca Endonezya’daki Flores Adası’nda bulundu. H. floresiensis fosilleri 100-60 byöa.na, bu türün yaptığı taş aletler ise 190-50 byöa.na tarihlenmektedir. Alın basık, geniş kaş çıkıntısı, vücuda göre dişler büyük, kısa bacak ama büyük ayak: Küçük vücut ve küçük beyin boyutuna rağmen taş aletler yaptı ve kullandı (bu aletler insan evrimindeki aletlerle benzerdir), Stegodon florensis insularis’i (-soyu tükenmiş- eski/arkaik bir fil türü olan Stegodon’un cüce olan bir alt türü) ve büyük kemirgenleri avladı, komodo ejderi gibi yırtıcı hayvanlarla başa çıktı, ateşi de bilinçli olarak kullandı. Onun küçük vücutlu olmasının sebebi büyük olasılıkla yaşadığı ıssız/küçük/izole ada(lar)da yırtıcı hayvanların / avcıların az olması ve gıda kaynaklarının sınırlı olmasından dolayı uzun süreli izolasyondan kaynaklanan evrimsel bir sürecin sonucudur, buna “ada cüceliği” de denilir: Öyle ki Flores Adası’nda artık soyu tükenmiş Stegodon florensis insularis(-in cüceleşmesi) de bu sürecin bir sonucuydu. H. floresiensis’in avladığı “cüce filler”in bulunan kemiklerinde kasap/kesme izleri vardır. Bu türün önceki insan türlerinin hangisinden evrildiği net olarak bilinmemektedir.[248] [Yapım: John Gurche: Smithsonian Institution’s David H. Koch Hall of Human Origins at the Smithsonian Natural History Museum: Flickr: Ryan Somma][249/Figür 125]

 

___________________
[246] Smithsonian’s Human Origins Staff (yy.), “Kabwe 1”, Smithsonian Institution’s National Museum of Natural History: Human Origins, SGT: 30 Mart 2016, <http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/kabwe-1>; Wikipedia Contributes, “Homo rhodesiensis”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Homo_rhodesiensis>; Wikipedia Autoren, “Homo rhodesiensis”, Wikipedia, Die freie Enzyklopädie, <https://de.wikipedia.org/wiki/Homo_rhodesiensis>; Erişimler: 26 Mart 2019.
[247] Figür 124 vd.: BBC Earth, <http://www.bbc.com/earth/story/20151013-how-interbreeding-shaped-us>; tam boy için bk. Wikimedia Commons, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Burgos_-_Museo_de_la_Evoluci%C3%B3n_Humana_(MEH)_-_Homo_Rhodesiensis.JPG> veya Flickr, <https://www.flickr.com/photos/evolucionhumana/6005868976>; Erişimler: 13 Aralık 2017 ve 26 Mart 2019; daha fazla ve detay görselleri için bk. Atalier Daynès, <http://www.daynes.com/en/hominids-reconstructions/homo-rodhesiensis-kabwe-broken-hill-16.html> Erişim: 26 Mart 2019.
[248] Smithsonian’s Human Origins Staff (yy.), “Homo floresiensis”, Smithsonian Institution’s National Museum of Natural History: Human Origins, SGT: 31 Ağustos 2018, <http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/homo-floresiensis>; “LB-1”, <http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/fossils/lb-1>; Wikipedia Contributes, “Stegodon”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Stegodon>; Erişimler 27 Mart 2019.
[249] Figür 125 vd.: Flickr, <https://www.flickr.com/photos/ideonexus/4697879879/in/photostream/>; aynı modelin farklı açılardan görselleri için bk. Flickr, <https://www.flickr.com/photos/ideonexus/4697881191/in/photostream/>; iNews, <https://inews.co.uk/news/science/humans-prime-suspect-making-hobbit-relative-extinct/> Erişimler: 27 Mart 2019 ve/veya Smithsonian’s, “Homo floresiensis”, ags.

“Primatların Kabaca Evrimi”. (Clark Spencer Larsen, “Our Origins: Discovering Physical Anthropology“, 2nd edition 2011. W.W. Norton & Company) (Yazıları ekleyen: Alper Çadıroğlu)[250/Figür 126]
“İnsan Evriminin Ağacı”. Kesik çizgiler ilgili türlerin aralarındaki evrimsel ilişkinin belirsiz olduğunu gösterir. Kabaca özetlemek gerekirse Homo habilis ile başlayan gelişim, H. erectus’un H. heidelbergensis’e, sonrasında da H. neandertalensis ve H. sapiens’e dönüşmesi ile devam etti ve günümüz insanı oluştu. [Yapım: Douglas Palmer ve Patricia Ash: Open Learn (open.edu)] (Türkçeleştiren: Alper Çadıroğlu)[251/Figür 127]

 

___________________
[250] Figür 126 vd.: Godfrey Oswald, “Human Origins 101: The Basics”, Library World Records, Yaz 2012, <http://www.lwrw.org/Part2.htm> Erişim: 27 Mart 2019; Ayrıca (ek olarak) şu dördüne bk. Paper Blog, <http://en.paperblog.com/classifying-cultures-grade-v-clade-451015/>; Hand Research, <http://www.handresearch.com/news/primatology-palm-reading-primate-hands-family-tree.htm>; Erişimler: 14 Aralık 2017; W.W. Norton and Company, Inc., <http://www.wwnorton.com/college/anthro/our-origins2/ch/09/answers.aspx>; bu slaytı tavsiye ediyorum Slide Share, <https://www.slideshare.net/EDU3364/hominizacin-72386014>; Erişimler: 27 Mart 2019.
[251] Figür 127: Open Learn, <https://www.open.edu/openlearn/nature-environment/natural-history/studying-mammals-food-thought/content-section-4> ve/veya Exploring Theosophy, <http://www.davidpratt.info/ape1.htm> Erişimler: 14 Aralık 2017.